PHI NHƯ LÝ TÁC Ý & NHƯ LÝ TÁC Ý
Trong kinh nói
tất cả lậu hoặc đức Thế Tôn nêu ra trong kinh Trung Bộ có hai loại tư tưởng vận
hành theo hai hướng khác nhau, dẫn đến hai hệ quả khác nhau.
Một là tư duy
hữu ngã, bị chi phối bởi ngã tướng, bị dẫn dắt bởi tham dục, khởi nghĩ điều gì
thì dòng tư tưởng tư duy ấy gắn liền với dục vọng và và ngã tưởng, vận hành
theo hướng nhằm thoả mãn lòng tham dục và khẳng định ngã tánh. Đây là tư duy
của phần lớn những người chưa có nhân duyên tiếp xúc học tập giáo lý giác ngộ
của Phật mà thuật ngữ Phật học gọi là “Phi như tác ý” hay tâm đặt sai
hướng , tức lối tư duy mê chấp, không phù hợp với sự thật vô thường, khổ, vô
ngã của hết thảy các pháp bi tập quán tham sân si chi phối, đưa đến lối sống mê
lầm, khổ đau. Loại thứ hai là dòng tư duy vô ngã, được dẫn dắt và soi sáng bởi
chánh kiến, bởi công phu học tập và hành trì giáo pháp giới Định Huệ của Phật,
có công năng thôi thúc nếp sống ly dục,thiền định và không chấp ngã. Đây là
dòng tư duy trôi chảy trong đời sống của những người chuyên tâm học tập và hành
trì giáo pháp giải thoát của Phật, thuật ngữ Phật học gọi lối tư duy này là
“Như lý tác ý” hay tâm đặt đúng hướng, tức dòng tư duy không còn bị ám ảnh bởi
ngã tưởng, không bị tham sân si chi phối, tập trung chính đáng vào việc ngăn
chặn chân tính chất vô thường, khổ, vô ngã của hết thảy các pháp hay các hiện
tượng nhằm loại bỏ tham ác, sân si, chấp thủ dần dần đi ra khỏi mọi mê lầm khổ
đau.
Đức Phật nêu rõ
“Này các Tỳ kheo, có phi như lý tác ý và như lý tác ý. Do phi như lý tác ý, các
lậu hoặc chưa sanh, được sanh khởi, và các lậu hoặc đã sanh được tăng trưởng.
Do như lý tác ý, các lậu hoặc chưa sanh không sanh khởi, và các lậu hoặc đã
sanh được trừ diệt.”
Do tác ý những
gì không cần tác ý cho nên các lậu hoặc phát sanh. Và do không tác ý những gì
không cần tác ý nên các lậu không sanh.
Do tác ý những
gì không cần tác ý nên các lậu hoặc phát sinh, nhưng rồi sẽ tạo ra những mê làm
khổ đau. Vì thế các lậu hoặc chưa sanh được sanh, các lậu hoặc đã sanh được
tăng trưởng. Khiến cho tư duy tự ngã hay ngã tưởng lớn mạnh theo thói quen chấp
ngã. Do lối nghĩ tưởng mê lầm hay phi như lý tác ý như vậy, kẻ phàm phu càng
chất chứa các ý tưởng hữu ngã nuôi lớn cái “tôi” càng tạo ra các ảo tưởng xoay
quanh tự ngã, bị chi phối, ám ảnh, quay cuồng, rong đuổi, không chấm dứt trong
thế giới ngã tưởng, rơi vào vực thẳm của các tư duy ngã chấp.
Do chấp có tự
ngã nên dòng tư tưởng luôn gắn liền với tư duy : chính ta nói, ta làm, ta cảm
giác, hưởng thọ quả báo các nghiệp thiện ác đã làm chỗ này chổ kia, chính tự
ngã ấy của ta là thường trú, thường hằng, không chuyển biến, và sẽ vĩnh cửu tồn
tại.
Đức Phật gọi các
tư duy trên là tà kiến (nhận thức sai lầm) là hý luận: (trò chơi) khiến tranh
chấp quan điểm gây tranh luận, kiến phược lối tư duy trói buộc người vào thế
giới mê chấp khổ đau.
Vì sao? Vì chúng
đưa đến khổ đau. Vì chúng là nguyên nhân của sanh già bệnh chết, sầu bi, khổ,
ưu não, các hệ quả khổ đau của sự kiện luân hồi do vô minh và ngã ái tạo ra.
Chính lối tư duy mê lầm này hay phi như lý tác ý này tiếp tục giam cầm kẻ
phàm phu trong vòng khổ đau bất tận, không bao giờ được giải thoát hay tự do.
Đêm dài cho kẻ thức
Đường dài cho kẻ mệt
Luân hồi dài cho kẻ ngu
Không biết chơn diệu pháp
Khác với kẻ phàm
phu bị rơi vào vòng luân hồi đau khổ bởi lối tư duy hữu ngã. Vị thánh Đa Văn
của Phật biết rõ những gì cần tác ý và những gì không cần tác ý. Vị ấy tập
trung tư duy về tính chất vô thường, khổ đau của thân ngũ uẩn, nhận thức tham
ái là nguyên nhân của khổ đau. Biết rõ sự đoạn tận tham ái là chấm dứt sự đau
khổ. Thấy rõ con đường chân chính, đưa đến chấm dứt khổ đau.
Tóm lại có hai
khuynh hướng tư duy dẫn đến hai hệ quả khác nhau. Một là lối tư duy mê lầm, vận
hành theo hướng khiến tăng trưởng dục vọng và ngã chấp, đưa đến kết quả khổ
đau.
Loại thứ hai là
lối tư duy đúng đắn, sáng suốt, hướng theo chiều loại bỏ dục vọng và vô minh,
đưa đến chứng ngộ tâm giải thoát, tuệ giải thoát.
Người
Phật được khuyên bỏ lối tư duy thứ nhất, để chuyên tâm vào lối tư duy thứ hai,
như lý tác ý. Với mục đính nhận rõ bản chất như thật, duyên sanh, vô thường,
khổ, vô ngã của các pháp nhầm đi ra khỏi mọi mê lầm khổ đau.
Trích Văn
Hoá Phật Giáo số 211 - ngày 12-10-2014
---------—]–-------
0 nhận xét:
Đăng nhận xét