SỰ THÙ THẮNG CỦA PHẠM HẠNH
Kinh A Hàm đức Phật dạy rằng: “ Bởi vì con người biết hổ
thẹn, cho nên con người không giống với những loài chúng sanh khác ”. Chỉ có con người biết rõ phạm vi và giới
hạn của mối quan hệ giữa cha con, thầy trò, vợ chồng, bạn bè v.v cho nên con người không vi phạm luân thường
đạo đức. Chỉ có con người mới có tâm biết hổ thẹn, chính tâm biết hổ thẹn này
hình thành đạo lý nhân nghĩa, luân lý đạo đức. Nếu như con người không biết hổ thẹn, đời sống con người chẳng khác
nào như loài cầm thú, những hiện tượng loạn luân trong xã hội không sao tránh
khỏi, cha không biết con, anh không biết em, thầy không biết trò v.v quan hệ
bừa bãi, tạo thành sự hổn loạn trong xã hội.
Nhà Nho đặc biệt chú trọng luân thường, luân lý đạo đức cho
gia đình, đó là một điều làm cơ sở cho đạo đức xã hội. Chữ “ Luân ” có nghĩa là
thứ lớp. Cuộc sống con người cần có thứ lớp và rõ ràng, như mối quan hệ cha
con, vợ chồng, anh em, bạn bè…từ thân đến sơ, từ gần đến xa, mỗi người đều phải
biết vị trí của mình, và căn cứ vào những quy định của xã hội để cư xử với
người khác.
Cùng thảo luận về vấn đề này, trong Phật pháp gọi là “ Pháp
trụ pháp vị ”. Đạo đức con người là nói lên mối quan hệ hợp lý giữa con người
với con người, là mối quan hệ gia đình, chủng tộc quốc gia và thế giới. Nhà Nho
gọi mối quan hệ này là từ thương người thân của mình rồi đến thương mọi người,
từ thương mọi người đến thương loài động vật, trong Phật pháp gọi là sự phát triển lòng từ bi. Xuất phát từ
sự thương mình, đến thương mọi loài và dần dần phát triển cho đến lòng thương
bình đẳng với tất cả mọi loài chúng sanh. Phát huy tinh thần đạo đức cũng có
nghĩa là phát huy lòng hổ thẹn. Lòng hổ thẹn nếu có phát triển đến mọi loài
chúng sanh đó là lòng từ bi trong đạo Phật, nó không như quan niệm luân thường
của Nho gia thì giới hạn ở gia đình.
Đối tượng mà Phật
nói pháp là con người, do vậy con người đặc biệt được đức Phật chú trọng. Nếu
như học Phật mà không biết tôn trọng con người và đạo đức xã hội mà nói đến
lòng từ bi thương chúng sanh là người không biết gì về đạo đức. Tục ngữ có câu:
“ Cứu một mạng người phước đức còn hơn cất bảy ngôi chùa ”. Câu tục ngữ này, biểu thị Phật giáo rất xem
trọng con người, nhưng có một vài vấn đề chúng ta cần phải thảo luận ở đây là,
có một số người Phật tử chỉ biết thương chúng sanh mà không biết thương người.
Ví như có người mua chim, cá, rắn, ếch v.v phóng sanh, nhưng trước mắt họ có
biết bao nhiêu người tật nguyền, già cả ốm đau không nơi nương tựa, không cơm
ăn áo mặc. Nhưng họ không bao giờ nghỉ đến cứu giúp đồng loại, thậm chí con
kiến con muỗi họ không dám giết hại, nhưng với con người thì có tâm ác độc. Cha
mẹ già bỏ mặc không ai chăm sóc. Thử hỏi tình thương ấy có ý nghĩa gì ? đây
chính là người không biết sự thứ lớp của luân lý đạo đức.
Đứng về góc độ con người mà nói, trước cứu người sau cứu vật,
đây không mang ý nghĩa khinh thường sinh mạng của chúng sanh, chính là nói lên
quan niệm đạo đức của con người cần có trật tự luân thường đạo đức. Mở lòng cứu
giúp tất cả mọi loài chúng sanh là việc làm đáng được khích lệ, nhưng sự cứu
giúp phải theo trật tự từ gần đến xa từ thân đến sơ, cho đến tất cả mọi loài
chúng sanh. Mối quan hệ giữa người với người, như người xuất gia gồm có thầy
trò, còn người tại gia có cha con, vợ chồng, anh em, bạn bè, nên có lòng biết
hỗ thẹn, hoàn thành bổn phận đạo đức của mỗi người trong vị trí của mình. Nhưng
sự trật tự đạo đức không mang ý nghĩa, vì hiếu đạo cha mẹ mình mà không chà đạp
khinh dễ cha mẹ người khác. Thương mến bà con quyến thuộc của mình mà lên án
coi thường họ hàng của người khác đây không phải là hiếu đạo và tình thương
chân thật.
Lòng biết hỗ thẹn là đặc tính của con người, nó là bức tường
ngăn chận những việc ác, làm tăng trưởng việc lành. Là con người, nhất là người
Phật tử cần phát huy lòng biết hỗ thẹn, vì nó là nhân tố là động cơ thúc đẩy
phật tử gần gũi các bậc thiện tri thức, người hiền lành và học hỏi Phật pháp.
Người biết hỗ thẹn là người có nhân cách, có người nói rằng, cây cỏ còn biết
hướng đến ánh sáng mặt trời, loài chó còn biết bày tỏ lòng tôn trọng thương mến
chủ, huống gì loài người lại không biết hỗ thẹn, không thương mến đồng loại ư
?.
Con người biết
chuyện phải quấy, tốt xấu mà không có lòng hỗ thẹn sao ? Người biết việc phải
trái là người hỗ thẹn, nhưng đôi khi vì lý do gì đó mà làm việc ác, làm xong
cảm thấy lương tâm cắn rứt. Thậm chí có người làm những việc cực ác như giết
người, làm những việc tồi bại, làm xong đôi khi nghĩ lại, cảm thấy không đúng,
biết hỗ thẹn. Lòng biết hỗ thẹn đó là cơ sở để người ấy biết ăn năn hối cải,
thái độ biết ăn năn sám hối là người biết phục thiện, là điều kiện để trở thành
người tốt, sự nguy hiểm nhất là hạng người làm việc xấu mà không biết hỗ thẹn,
mới thật là người nguy hiểm, người này không có việc ác nào mà không dám làm.
Nhưng đã là con người thì bao giờ cũng có tính biết hỗ thẹn, bỏ việc ác làm các
hạnh lành, nhưng cách biểu hiện của mỗi người có khác nhau, không phải là không
có. Đôi lúc con người bị dụ dỗ hay vì hoàn cảnh nào đó mà làm những việc bất
chính, nhưng lòng biết tàm quý của người đó sẽ là nhân tố sẽ cải thiện tính xấu
trở thành tính tốt. Là người phàm không ai là không vi phạm sự sai lầm, có thể
là cố ý hay vô ý, sự sai khác giữa người thiện và người bất thiện chỉ là: Người
làm việc xấu biết hỗ thẹn, biết ăn năn hối cải nên gọi là người thiện và ngược
lại gọi là người bất thiện. Do vậy, người biết tàm quý là người biết tự giác,
biết tôn trọng sự thật. Lòng biết tôn trọng chính mình và tôn trọng người khác
là chức năng của tàm quý.
Ngược lại những chúng sanh khác, không có đức tánh tàm quý
này,do đó phải đọa lạc vào những loài chúng sanh sống trong địa ngục, ngạ quỷ
hay súc sanh. Nếu làm người nhưng không có đức tánh tàm quý, thì cũng chẳng
khác nào như các loài chúng sanh khác. Người có ý thức tự giác biết hỗ thẹn
nhưng cố ý làm ngược lại, do vậy người đó bị đọa lạc rất nặng, nhất là người
học Phật. Người đã bị đọa lạc nhưng sau đó biết ăn năng hối cãi hướng thiện bỏ
ác, đây là điểm đặc biệt của con người. Có người cho rằng, loài chim bay trên
hư không biết xếp thành hàng một cách có trật tự, có thể nói đây là tính đạo
đức biết trật tự của loài chim. Chó biết giữ nhà, đây là tính đạo đức của loài
chó. Nhưng người ta không biết tính đạo đức đặc biệt chú trọng ở tính tự giác.
Ví dụ như chúng ta thấy việc làm này có lợi ích về vật chất, nhưng chúng ta
thấy nó làm đau khổ cho người khác, cho nên chúng ta không làm việc ấy. Đây là tính đạo đức được thúc đẩy bởi lòng tự
giác, Như vậy một tập quán tốt như loài chim biết bay thành hàng, chó biết giữ
nhà … chỉ là tính tập quán, nhưng nó không có tính tự giác như con người. Trong
đạo Phật gọi đức hạnh là phạm hạnh, phạm hạnh là hành vi thanh tịnh, không phải
là những hạnh vi ô uế, đây là tính đặc thù của con người.
---------—]–---------
0 nhận xét:
Đăng nhận xét