LỬA CHÁY BÊN TRONG
Do lửa tham, lửa
sân, lửa si mà bị bốc cháy bởi sanh, già, bệnh chết, sầu, bi, khổ, ưu
não. Đốt cháy tai, mũi, lưỡi, thân ý bị bốc cháy. Các pháp bị bốc cháy, ý thức
bị bốc cháy, ý xúc bị bốc cháy. Do duyên ý xúc khởi lên cảm thọ gì, lạc thọ,
khổ thọ, hay bất lạc bất khổ thọ, cảm thọ ấy bị bốc cháy. Bị bốc cháy bởi lửa
tham, lửa sân, lửa si. Ta nói rằng bốc cháy bởi sanh già, chết, sầu bi, khổ ưu
não.
Các vị thánh đa
văn do nhàm chán nên vị ấy ly tham, do ly tham nên vị ấy được giải thoát. Trong
sự giải thoát khởi lên trí hiểu biết rằng “Ta đã giải thoát”, vị ấy biết rõ
“sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, những việc nên làm đã làm, không còn trở lui
với trạng thái này nữa”.
Đức Phật gọi
tham, sân, si là lửa vì chúng có khả năng thiêu cháy con người và cuộc đời này.
Chúng là nguyên nhân đưa đẩy loài người rơi vào các việc làm sai trái, xấu ác,
đưa đến tranh chấp, tranh đoạt, chiến tranh, cướp bóc, giành giật, xâu xé, xâm
lăng, tàn hại lẫn nhau, khiến cho nhân loại rơi vào bất hạnh khổ đau, thế giới
lâm vào cảnh tai hoạ nghiêm trọng chẳng khác gì hoả ngục. Tham, sân, si khiến
cho loài người trở nên rối rắm, thế giới biến thành phức tạp, thực tại yên ổn
thành ra bất ổn, chúng giam cầm chúng sanh trong tam giới, ba cảnh giới bị chi
phối bởi quy luật sinh tử khổ đau gọi chung là ngôi nhà lửa. Tham sân si được
xem là các độc tố làm mê mờ tâm trí con người, khi chúng dính vào mắt, tai,
mũi, lưỡi, thân hay ý thì các giác quan này trở nên ô uế, mù loà, quờ quạng,
bệnh hoạn, không còn sáng suốt, tỉnh táo, không nhận rõ thực tại, mê theo các
đối tượng không khả ái, hành hoạt không trung thực, khiến tâm thức rơi vào các
đối cực, không ngừng quay cuồng và vùng vẫy trong thế giới đối đãi, trở nên
căng thẳng và mệt mỏi, không giải thoát, không thanh thản, không tự do, không
an lạc. Cái tâm bị tham sân si trói buộc, rơi vào quay cuồng vùng vẫy trong thế
giới hơn thua, được mất, thắng bại thì theo đó mọi lời nói và việc làm của con
người trở nên mê lầm, bất thiện, không chính đáng, chỉ đưa đến phiền muộn khổ
đau, không đưa đến hạnh phúc an lạc.
Người có tham,
bị tham chinh phục, tâm mất tự chủ, nghĩ đến hại mình, nghĩ đến hại người, nghĩ
đến hại cả hai, cảm giác khổ đau thuộc về tâm. Khi tham được đoạn tận, không
nghĩ đến hại mình, không nghĩ đến hại người, không nghĩ đến hại cả hai, không
cảm giác khổ đau thuộc về tâm.
Người có tham,
bị tham chinh phục, tâm mất tự chủ, thân làm ác, miệng nói ác, ý nghĩ ác. Khi
tham được đoạn tận, thân không làm ác, miệng không nói ác, ý không nghĩ
ác.
Người có tham,
có sân, có si chinh phục, tâm mất tự chủ, nghĩ đến hại mình, nghĩ đến hại
người, nghĩ đến hại cả hai, cảm giác khổ đau thuộc về tâm. Khi tham sân si được
đoạn tận, không nghĩ đến hại mình, không nghĩ đến hại người, không nghĩ đến hại
cả hai, không cảm giác khổ đau thuộc về tâm.
Tham sân si chinh
phục hành giả trở nên mù loà, làm thành không mắt, làm thành không tri,
đoạn diệt trí huệ, dự phần vào tổn não, không đưa đến an lạc, niết bàn.
Người trí thấy
sự nguy hại này của tham, của sân, của si. Chúng tôi tuyên thuyết đoạn tận
tham, đoạn tận sân, đoạn tận si.
Do duyên mắt và
do duyên các sắc, khởi lên nhãn thức. Sự gặp gỡ của ba pháp này là xúc. Do
duyên xúc, khởi lên lạc thọ, khổ thọ hay bất khổ bất lạc. Vị ấy do cảm xúc lạc
thọ mà hoan hỷ, tán thán, trú ở ác trước, tham tuỳ miên của vị ấy tuỳ tăng.
Vị ấy do cảm xúc
khổ thọ mà sầu muộn, than van, than khóc, đập ngực, rơi vào bất tỉnh, sân tuỳ
miên của vị ấy tuỳ tăng…
Biết được sự tập
khởi, sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hiểm và xuất ly khỏi cảm thọ ấy, người trí
xa lìa các cảm thọ ấy, thì có thể ngay trong hiện tại chấm dứt sự khổ đau…
Nhìn chung, tham
sân si là mồi lửa đáng sợ đối với đời sống của con người, nhưng chúng cũng chỉ
là các pháp do duyên mà sanh khởi, tự tánh là chuyển biến, vô thường, không
thực thể, không thường hằng, không tồn tại mãi, có thể chế ngự và dập tắt nhờ
ứng dụng các phương pháp tu tập thích hợp. Cái gì có sanh khởi thì cái ấy có
đoạn diệt. Tham, sân, si do duyên sanh thì cũng do duyên mà diệt. Có nhiều pháp
môn tu tập nhằm khắc phục và đoạn diệt tham sân si, gốc rễ của phiền não, khổ
đau, được nói đến trong kinh Phật, căn bản nhất là thực hành Bát chánh đạo hay
nếp sống giới định huệ để khắc phục dần các thói quen, tham sân si, khiến chúng
được chế ngự và bào mòn cho đến lúc không còn đủ sức để chi phối đời sống cá nhân.
Chỉ với tâm kiên trì thực hành lời Phật dạy thì tham sân si, gốc rễ của phiền
não, khổ đau mới dần được khắc phục và đoạn đoạn trừ. Lúc bấy giờ đời sống mới
thực sự nhẹ gánh và thảnh thơi, mới trở nên đáng yêu và đáng quý vì con người
sẽ “không làm mọi điều ác, chỉ làm các hạnh lành”.
Càng tham lam,
con người càng cảm thấy túng quẫn, thiếu thốn, không biết thế nào là đủ.
****************
Hình phạt ai
cũng sợ, mất mạng ai cũng kinh. Lấy mình suy ra người, chớ giết, chớ bảo
giết. (pháp cú 130)
****************
0 nhận xét:
Đăng nhận xét