KHÔNG PHẢI LỖI TẠI EM
Không khí lớp học trở nên nặng nề.
Học sinh nhìn dồn vào trò Hương đang đứng trên bảng. Ba lần rồi, Hương bị kêu
lên đọc bài liên tiếp và cũng đã ba lần không thuộc bài. Trong số điểm, ở cột
Toán Hương bị ba con số không đỏ tròn to.
Cô giáo Trâm dằn mạnh từng tiếng, lại lặp
câu hỏi mà mấy lần rồi, trò Hương đã trả lời không xuôi.
- Định lý về góc trong tam giác cân ?
- Trong một tam giác cân, hai... hai cạnh
bằng nhau.
Một tiếng đập bàn thật mạnh.Không phải hai
cạnh bằng nhau.Đó thuộc về định nghĩa. Trò hãy đọc định lý về góc, tôi nhắc
lại định lý về góc.
Hương choáng váng,trò không nghe gì cả.ấp
úng, giọng run run, trò nói
Tam giác cân là tam giác có hai góc kề đáy
bằng nhau.. thì.. tam giác cân ấy.
Cô giáo Trâm nén giận. Nắm lấy viết đỏ
định ghi số không vào sổ điểm và đuổi cô học trò nhác học bài về chỗ ngay,
nhưng Trâm lại đặt bút xuống và quay lại phía trò Hương.
- Trò có ý gần đúng, nhưng trò diễn
đạt không chính xác. Trò thử viết câu
trò lên bảng, thử xem câu ấy có đúng văn phạm không ?
Trò Hương nắm lấy viên phấn, run run viết
hết câu định lý có cái đuôi lòng thòng. Trong một tam giác cân... thì tam giác
cân ấy. Hí hoảy mãi mà trò Hương không sao sửa được.
Dưới lớp vài nữ sinh lộ vẻ chán nản, xì
xào và dong tay xin sửa. Trâm không còn
kiên nhẫn nữa, nàng bảo cô học sinh về chỗ. Hương lủi thủi đi xuống. Trâm nhìn
theo, mãi đến khi cô học trò ngồi vào chổ hẳn hoi. Bao nhiêu ý xấu đổ dòn lên
đầu cô học trò. Sao nó bận áo sống tồi tàn đến thế. Sao đôi mắt nó thiếu thông
minh, đần độn u mê đến thế. Và nhất là quyển vở của nó. Trời ơi, quyển vở !
Quyển vở nó đang còn ở trên bàn đây. Trâm nắm và đưa lên cho học sinh xem.
Quyển vở cuốn đôi, mòn cả một đoạn giữa
lưng bìa. Trông vẻ giận giữ của cô giáo, cả lớp chờ đợi.
Trâm tuyên bố :
- Tôi phạt chị hai tội : Một là chị không
thuộc bài, chị không biết nói một câu bằng tiếng Việt cho đúng. Hai là chị giữ
vở sách không cẩn thận. Ngoài con số
không về Toán của tôi, chị sẽ bị con số không về hiệu đoàn nữa.
- Cô nữ sinh ngẫn cả người. Cô bé nhìn lên
bảng, không buồn, không nhăn nhó. Không biết cô bé đã nghĩ những gì. Lớp học
đang nín thở về hình phạt nặng nề khác thường của cô giáo. Mà sao hôm nay bao
nhiêu chuyện dồn dập, mấy trò trước trò Hương cũng không thuộc bài bao nhiêu,
lại nữa, cô kêu trúng trò Hương lần thứ tư và lần này trò Hương vẫn lại bị xoay
bí để lãnh hình phạt gấp đôi.
Trâm chán nản. Bao nhiêu cảnh tượng sinh
hoạt vui tươi của GĐPT hiện ra trước mặt
Trâm. Sao các em nàng phụ trách lại ngoan ngoãn đến thế ? Những lời dặn dò của
nàng , các em đều ghi nhớ chu đáo và đã thực hành đến đầu đến đuôi. Phải chi
học sinh lớp này cũng như các em thiếu nữ trong đoàn của nàng! Nếu mà chúng
cũng chăm chỉ, cũng dễ bảo, chúng sẽ hiểu lời nàng, hiểu bài vở đến thế nào ?
Im lặng như thế đã mấy phút rồi... Mâý cô
học sinh nghịch ngợm nhất cũng thét nét ngồi ngay ngắn. Trâm nhìn xuống thật
nhanh khắp lớp. Trâm bắt gặp cái nhìn vô cảm giác của cô bé vừa bị phạt, cái nhìn không buồn,
không nhăn nhó ban nảy. Nhưng bây giờ, Trâm không cho là đần độn, là thiếu
thông minh nữa, mà lạ thật Trâm đã bắt gặp nó đâu một lần rồi, một dịp nào
trong cuộc sống gia đình.
Mà kìa, học trò sắp lộn xộn. Trâm đứng
dậy, gấp sổ lại, không dò bài nữa ! Hãy bắt đầu bài mới.
Bài giảng hôm nay không hứng thú nữa.
Người ta đã bóp chết sự thích thú rồi. Vả lại trong suốt giờ giảng, cái nhìn
không buồn không nhăn nhó của trò Hương, luôn luôn hiện ra trước mắt Trâm. Gần
đến cuối giờ, Trâm mới sực nhớ ra. Phải
rồi, ba năm trước đây, Trâm đã khiển trách một em trong đoàn- em Huy về một lỗi
khá nặng, ngay giữa cuộc họp. Và em Huy đã nhìn chị Trâm với cái nhìn tương tự
như thế, không buồn, không nhăn nhó. Về sau, nhờ một dịp tình cờ Trâm mới biết
là Huy bị la oan. Thế thì lần này, trò Hương có oan không ? Hương không thuộc
bài rõ ràng kia rồi, Hương còn oan ức
vào đâu, còn tránh trút đi chỗ nào được !
Nhưng dù sao Trâm thấy mình cũng đã nóng giận. Sân
hận là tội lỗi ! Khi học sinh vừa vẽ
xong hình trên bảng, Trâm bảo cả lớp bỏ viết xuống, đợi cho học sinh chăm chú
yên lặng, Trâm gọi trò Hương đứng dậy. Hương đứng lên, mặt nhìn xuống, trò sẵn
lòng cam chịu tất cả những lời la mắng của cô giáo một lần nữa. nhưng chờ mãi
vẫn chưa nghe cô lên tiếng. Hương nghe
có tiếng chân cô đi đến bàn giáo sư, tiếng lật từng trang sổ. Cô nữ sinh nhìn
lên, bỗng gặp Trân nhìn xuống. Trâm bảo: trò Hương, trò không thuộc bài mấy lần
rồi, trò đáng phạt. Nhưng hình phạt đã nhiều lần không làm trò thay đổi. Hôm
nay tôi không muốn phạt trò bằng số không nữa. Tôi bỏ cả hai số không cho trò
đây. Và tôi yêu cầu một điều là trò đừng
làm phiền tôi lần nữa. Trò biết là tôi đã buồn phiền lắm và tôi chắc chắn là
trò đã làm đau khổ cha mẹ trò khá nhiều...trò nghĩ sao?
Cả
lớp chăm chú nhìn trò Hương. Thoáng qua trên gương mặt lạnh lùng ấy, có một sự
thay đổi nhanh chóng. Hương méo máo, giơ tay xin nói nhưng Hương ngồi xuống
ngay. Cô bé gục mặt xuống bàn, và người ta nghe có tiếng khóc nấc lên.
Chiều
hôm ấy về nhà, Trâm không vui vẻ như ngày thường. Cái nhìn đăm đăm, không buồn không nhăn nhó, của cô học trò
nhiều lần không thuộc bài, tại sao lại giống cái nhìn của thiếu Huy ngày trước.
Hay là Hương cũng có điều gì oan ức như Huy? Không thể được! Đi học một trường
tư, tốn tiền cha mẹ thì phải chăm chỉ, phải thuộc bài. Hay là em ấy nghèo?...
ừ! Hay là em ấy nghèo? Cũng có thể lắm, vì thường ngày cô bé này chỉ mặt toàn
đồ cũ nát. Nhưng mà dù sao cũng không thể viện nghèo để nhát học được. Biết bao
nhiêu người nghèo lại thành công đó sao ? Ngay trong trường, trò Dung, trò An
đứng nhất nhì lại không phải nghèo sao ?
Trời đã tối , ngoài đường có tiếng guốc của mấy bà bán hàng ở chợ về . Tiếng chị Sâm bên hàng xóm
gọi thằng cu về ăn cơm. Trâm ngồi ngả người trên chiếc ghế vải hàng giờ rồi.
Rất nhiều giả thiết được đặt ra trong trí, nhưng Trâm chưa giải thích được cái
nhìn của trò Hương ban chiều. Trâm muốn đừng nghĩ đến chuyện ấy nữa nên vào
phòng soạn bài.Trâm đã ngồi vào bàn, lật từng trang sách và dừng lại ở bài hình
học vừa dạy. Mấy câu định lý, đảo đề về tam giác cân gần nhau quá có thể làm
lộn chăng ? Hay là tại Trâm không giảng rõ, không phân biệt rõ định lý và đảo
đề. Rồi Trâm nhớ lại lời giảng của mình tại lớp hôm trước, những chỗ nàng gạch
dưới cho học sinh thấy, những tiếng nàng nhắc đi nhắc lại. Nàng lắng nghe âm
thầm lời mình qua ký ức, như một học sinh đang nghe lời giáo sư để xem thử, đặt
mình trong địa vị học trò, nàng có thể lầm được không ?
Nàng tự bào chữa là không phải lỗi tại mình
nhưng bình tĩnh một lát, nàng tự bảo
Mà học sinh đâu có trình độ như mình. Trình
độ chúng non nớt chúng có thể hiểu được lời mình nói, những điều chúng học
chăng ? Ta cần nắm trình độ ấy. ừ ! Nhưng mà tại sao đối với các em trong gia
đình ta thương mến mà đối với học sinh ta lại không thương mến chúng. Tại sao những
lần họp Đoàn, ta vui vẻ, ta tươi cười với các em thì vào lớp ta lại đóng vai
trò khắc khổ, nghiêm nghị ? Ta có thể lấy phương pháp, lấy tư cách một đoàn
trưởng để đi thẳng vào lớp học như ta đã đi thẳng vào trong gia đình hay không
?
Nghĩ đến đây, Trâm thấy thư thái.
Hướng về ngày mai, nàng giở đến bài học tiếp theo, và chăm chú soạn bài...
Có tiếng má Trâm gọi ở phòng ngoài.Trâm
vội chạy ra, má Trâm nói:
- Con ăn chè hột sen nhé ! Chiều nay má
thấy con hình như hơi mệt nên má kêu chè vào con ăn đây. Trâm nhìn ra phía cửa.
Trước thềm, một cây đèn lồng nhỏ chiếu sáng một xách chè, vài chiếc son sáng
trắng lồng vào chiếc gióng ngắn, phía cái trẹt nhỏ có úp năm ba cái chén và
muỗng. Sau xách chè, một bà lão đang ngồi loay hoay lau mấy cái chén. Một bà
lão bán chè, ánh đèn lờ mờ làm những vết
nhen trên mặt bà càng đậm nét, tăng thêm vẻ già nua mà năm tháng đã chồng chất
trên tấm thân bà. Cùng đi với bà có một con bé nữa. Con bé ngồi bệt trên tam
cấp trước hiên nhà, mặt nhìn ra ngoài đường. Hình như phận sự của nó là đi theo
để xách chè và gióng đèn cho bà.
- Múc cho hai chén hột sen nhé ! Má Trâm
nói với ra phía cửa như thế, rồi quay lại với Trâm :
- Con ăn chè hột sen hay đậu xanh ?
- Thưa má, con cũng thích chè hột sen như
má
Ngoài hiên bà lão đở lấy chiếc son trên,
bưng ra một bên...son chè hạt sen ở phía dưới. Có tiếng muỗng chạm long cong
vào thành son. Bà lão múc chè đã xong, sắp lên chiếc trẹt và bảo con bé :
- Con bưng vào cho bà và cô xơi.
Con bé xoay lưng lại nhưng rồi cứ ngồi
như cũ, mặt nhìn ra ngoài đường. Bà lão lại giục lần nữa. Bây giờ con bé đã
đứng dậy. Nó bưng trẹt chè đi vào, đầu cuối xuống, nó tiến vào cửa được mấy
bước thì TRâm đứng dậy, đi đến đở lấy trẹt chè. Con bé bổng nhìn lên và bắt gặp
cái nhìn của Trâm thẹn thùng, nó cúi ngay mặt xuống, miệng lẩm bẩm :
- Thưa cô a !
Trâm nhìn kỹ con bé, kinh ngạc. Nàng
luôn miệng kêu lên:
- Ồ ! Em Hương.
Phải ! Con bé bưng trẹt chè vào chính là
trò Hương, trò nữ sinh vừa bị cô giáo Trâm phạt khi chiều về tội không thuộc
bài. Cái điều Trâm dự đoán khi chiều là nhà Hương nghèo quả đã đúng trăm phần
trăm. Trâm nhìn em Hương đang nép mình vào bên cửa. Tự nhiên Trâm thấy hối hận
về sự nóng giận của mình ban chiều trong giờ Toán. Trâm thấy thương em nữ sinh
của mình. Má Trâm và bà lão ngồi ngoài kia đang ngơ ngác về sự việc vừa xảy ra
thì Trâm quay lại phía má mình Trâm bảo :
- Thưa má, đây là một nữ sinh lớp con.
Bà lão ngoài cửa trố mắt nhìn về phía
Trâm, trong lúc Trâm vẫy tay gọi Hương đến gần bên mình :
Đó là bà em phải không ? - Dạ
- Thế đêm nào em cũng đi như thế này ?
Hương cúi đầu
nín lặng.Bà lão bấy giờ ngồi xích gần khuôn cửa nói :
- Con bé này là cháu nội tôi, trước đây mẹ
cháu đi bán chè đêm. Nhưng cách ba tháng trước mẹ cháu mất. Tội nghiệp con bé.
Nó đã lớn nhưng nó còn dại lắm. Ban ngày nó lại phải đi học. Nhiều lần, nó muốn
xin nghĩ học để buôn bán nuôi em, nhưng tôi không muốn thế. Cho nên từ đó tôi
phải đi bán thay mẹ nó. Thấy tôi già yếu nên nó không chịu để tôi đi một mình
ban đêm.
Bà lão ngừng lại, đôi mắt sâu, khô cạn
của bà như thấm ướt, bà nhấp nháy vài cái rồi nhìn xuống ngọn đèn dầu vàng vọt.
- Nó xách đèn và gióng chè cho tôi, tôi
không muốn thế, sợ nó không có thì giờ để học bài, nhưng nó nhất định đi với
tôi cho kỳ được.
- Lời nói của bà lão đập mạnh vào tim Trâm.
Trâm cảm thấy thương cho tình cảnh cô học trò mà ngày thường Trâm rất thành
kiến, cho là nhác nhớm, là đần độn. Thì ra Hương biết thương bà, thương em,
Hương có những tình cảm đáng kính. Hương không thuộc được bài, là vì Hương
không có thì giờ để học lỗi không phải tại em !
Từ nảy giờ chén chè hột sen trên tay
Trâm vẫn còn nguyên mà Trâm giục con
- Con ăn chè đi
Bà lão cũng tiếp- Mời cô xơi cho.
Trâm ráng ăn hết chén chè. Chè nấu ngon,
vừa đường, hạt sen bùi nở xoè, nhưng Trâm thấy hình như có cái gì nghẹn ở cổ.
- Hương đã bưng trẹt chè ra, rửa sạch hai
chén và úp lấy trên trẹt. Bà lão xoây chiếc gióng để đưa cái trẹt vào. Bỗng
Trâm chăm chú vào chiếc gióng xách. Có một cái gì kẹp ở giữa hai tai gióng !
Một quyển vở ! Bà lão thấy Trâm nhìn chăm chăm, nên rút lấy quyển vở đưa cho
Trâm, và nói :
- Cháu nó cũng đem vở theo đây. Đến chỗ
nào khách ăn lâu, nó lấy ra nhìn qua vài lát. Nhưng không mấy khi nó xem được
lâu, vì tôi còn phải đi nơi khác. Và tôi, mãi tới khuya mới về.
Trâm đón lấy quyển vở và giở ra xem. Đó
là quyển... Quyển vở hình học Trâm bắt gặp những dòng chữ : " Không thuộc
bài " phê bằng mực đỏ sáng rực trên trang giấy...
Bà lão bán chè và Hương đã ra khỏi cổng
nhà. Trâm nhìn theo hai bà cháu cho mãi đến khi ánh đèn thấp thoáng qua hàng cây, xa lần, mãi đến khi
tiếng xóc xách của gióng chè và tiếng guốc lẹp kẹp của bà lão nhỏ dần và tắt
hẳn.
Vào
phòng, ngồi trước bàn, Trâm hình dung lại những cử chỉ nóng giận của mình khi
trừng phạt cô nữ sinh mà Trâm cho là nhác nhớm. Trước đây Trâm cho hành động
của mình là đúng đắn, nhưng bây giờ đây, Trâm tự thấy mình thô bạo và tàn ác.
Học sinh sơ suất một tí là căn vặn, nóng giận, để đưa chúng càng sâu vào chổ
bí, mất cả tinh thần, không, không nên làm như thế không nên coi chúng là đối
địch với mình. Phải đứng về phía chúng, thông cảm với trình độ chúng, với cảnh
ngộ chúng. Rồi Trâm tưởng tượng đến một chương trình làm việc: Một hiệp hội
nâng đỡ học sinh nghèo một cách thực tế về vật chất lẫn tinh thần do những giáo
sư những kẻ có thiện chí với trẻ. Trâm sẽ tổ chức học sinh mình làm từng nhóm,
Trâm sẽ hướng dẫn cho chúng học tập thể ngoài giờ. Trâm sẽ chú ý đặc biệt đến
những học sinh kém như Hương, nghèo thiếu như Hương. Trâm sẽ bày vẻ riêng cho
chúng trở lại từ những bài dề, đào tạo lại căn bản cho chúng, giúp cho chúng
những gì chúng cần thiết. Rồi đây Trâm sẽ bận việc hơn, nhưng can chi các học sinh
của Trâm sẽ không còn giữ vẻ mặt khắc khổ trong những giờ học .Trâm sẽ thấy
chúng lộ vẻ ham thích, thế là Trâm đã hân hoan rồi.
Phải! Giáo dục không thể nào có kết quả
nếu không có sự tận tuỵ của người phụ trách, không có sự thông cảm giữa thầy trò,và
thiếu tình thương.
Câu kết luận mà Trâm tự suy nghĩ trên đây
nghe như vang lên đâu đây, trong hương hoa Đạo-lý, trong mạch sống của con
người đã lớn lên dưới ánh sáng của giáo pháp Từ bi.
Chuyện
ngắn : Dương Trường Giang
Nguyệt San Liên hoa số 09
0 nhận xét:
Đăng nhận xét