TỰ LỢI VÀ LỢI THA
Người Phật tử nên nhớ luôn ở tâm niệm
chủ nghĩa tự lợi và lợi tha. Hai phương diện này không thể tách riêng làm hai
bộ phận như nhiều người lầm tưởng. Họ tưởng tu Thanh Văn hạnh chuyên về tự lợi,
tu Bồ Tát hạnh chuyên về lợi tha. Phân thành hai chủ nghĩa tiêu cực và tích cực
khác nhau, bởi vậy nên sinh ra hai ý.
Phái tiêu cực chủ trương yếm thế chán đời, trở chê phái tích cực rộn ràng,
thiệp thế làm mất vẻ thanh tịnh, thuần tuý của Đạo.
Trái lại, phái tích cực chủ trương
thiệp thế, rồi trở chê phái tiêu cực là ký sinh trùng, làm cho đạo pháp yếu
hèn, không có giá trị giữa quần chúng.
Theo Phật dạy trong kinh, chủ nghĩa tự
lợi và lợi tha như chim hai cánh, khuyết một không thể bay cao, cũng thế người
tu hành không nghiên cứu tâm niệm cho rõ ràng, không vận dụng cả hai phần cho
cân xứng mà ra hành sự, thì người ấy khác nào như chim mất cánh, phải sa ngã
thì khác.
Đành rằng đạo Phật là đạo Từ Bi, cứu
khổ, mục đích của đạo Phật là phát tâm vị lợi quần sanh, như trong kinh Lăng
Nghiêm Ngài A Nan phát thệ '' Như nhứt chúng sanh vị thành Phật, chung bất ư
thử thủ nê hoàn'' nghĩa là còn một chúng sanh chưa thành Phật, nguyện không thể
chứng cảnh giới Niết Bàn. Ấy là hạnh nguyện Đại thừa Bồ Tát, lấy lợi sanh làm
căn bản, nhưng lợi sanh có hai phương diện: một là chúng sanh nội tự tâm, tức
là bao nhiêu tâm niệm phiền não làm chướng ngại thanh tịnh Phật tánh. Hai là
chúng sanh ngoại tự tâm, tức là mọi người mọi loài sanh vật cảnh toàn thể vũ
trụ.
Trong bộ kinh Lăng Nghiêm, chỗ ngài A
Nan thị hiện bị bắt vào nhà dâm nữ, mật ý Ngài muốn chỉ cho chúng sanh sau này
người phát đại từ tâm , hãy nên chuyên lo tự lợi cho vững vàng, đại để như Ngài
là người thông hiểu Phật pháp bậc nhất trong hàng đệ tử Phật, vậy mà còn phải
mắc thần chú của nàng Ma Đăng, huống chi người phàm phu tục tử như chúng ta mà
vội tự đắc sao được.
Tự lợi là chi? Là làm lợi cho tự tâm
mình, đừng bị các tham, sân, si, mạn, nghi, ác kiến làm ô nhiễm tự tâm thanh
thanh tịnh, dù khi ra làm trăm công nghìn việc vẫn giữ lấy bản tâm thanh tịnh
vô tư, vô chấp. Tâm ấy xem mình và người đều bình đẳng, tâm ấy thấy cảnh đời là
cảnh giả hiệp, vô thường, xem danh lợi như phù vân, xem ái tình như huyễn mộng.
Tâm ấy biết vạn pháp do nhơn duyên huyễn khởi rồi do nhơn duyên huyễn diệt, nên
xem thân, tâm, cảnh vật đều như huyễn như hoá, thân cảnh này có để mà không.
Sanh để mà diệt, nên xem thân, tâm, cảnh, nhưng không ấy để rồi có lại, diệt ấy
để rồi sanh ra muôn hình vạn trạng, biến chuyển không dừng, nếu không dừng được
cơ tâm thì muôn loại hữu tình, nói riêng về loài người, sẽ mãi mãi lưu chuyển
trong vòng sanh sanh diệt diệt.
Người Phật tử đã hiểu qua như thế ,
lại rỏ pháp Tứ Đế của Phật dạy bởi tri khổ nên phải đoạn tập , nghĩa là biết
đời sống con người không ngoài chử '' Khổ'', nói hẹp thì ba nghĩa là : khổ khổ, hoại khổ , hành khổ. Nói
rộng thì 8 khổ, nghĩa là :sinh, lão, bệnh, tử,
ái biệt ly khổ, oán tắng hội khổ, cầu bất đắc khổ, ngũ ấm xí thạnh khổ .
Nói rộng hơn nữa có đến 84.000 món khổ. Lại biết các khổ ấy do 10 món ác sử
ở tâm nghiệp xuôi khiến, nên cố
sức bỏ các tập quán xấu ở tự tâm , mà có độ tận hết thảy chúng sanh ở tự tâm
mới chứng được cảnh giới tịch diệt, có chứng diệt mới mong ra hành đạo.
Lợi tha là gì ? Lợi tha là lấy tâm
từ bi làm căn bản, là tâm muốn làm lợi cho người người đều đuợc an vui. Người
Phật tử sau khi đã nhận rõ giáo pháp của Phật, đã biết khổ, đã đoạn tập, đã
chứng diệt nghĩa là tâm đã được an trú trong cảnh tịch diệt Niết Bàn, nhưng còn
thấy muôn vạn người chưa tìm được lối sống thanh tịnh an vui ấy, nên phát tâm
từ bi phát nguyện mạnh mẽ, cùng người đồng sự đem ái ngữ vỗ về, khuyên lơn
người học đạo. Nếu thấy người còn tham thì phải phát tâm tu hạnh bố thí, nếu
thấy người còn sân thì phải phát tâm tu hạnh nhẫn nhục, thấy người giãi đãi tu
hạnh siêng năng, thấy người tán loạn tu hạnh thiền định, thấy người phá giới tu
hạnh trì giới, thấy người ngu si tu hạnh trí tuệ, mỗi mỗi vì lợi người mà làm
tất cả.
Nói tóm lại nghĩa đây lấy tứ nhiếp
pháp mà tu lục độ vạn hạnh làm sao cho người đều được an vui giải thoát thanh
tịnh như mình. Tu như vậy kiếp này qua kiếp khác không hề nhàm, không hề thối
chuyển. Đồng thời tu hạnh lợi tha như thế này mà cũng kiêm tự lợi là nghĩa sao
? Nghĩa là trong khi ra hành đạo lợi tha vẫn xét phần tự kỷ của tâm mình. Thí
dụ như ngày thường tu hạnh bố thí phải xem tâm mình có lẫn các niệm, xẻn, tiết,
xan tham hay không ? Khi người ta đến mắng nhiết, đánh đập, xỉ vả mình đã dẹp
khỏi lòng sân hận hay chưa ? Nếu chưa được, cần phải tu nhẫn, tu vô lượng kiếp
cho đến khi hoàn tòan viên mãn Bồ tát hạnh.
Nói tóm lại, tự lợi là tiêu sạch tâm
nghiệp của mình, để tập tu hạnh lợi tha, còn lợi tha là tích cực làm việc
thiện, làm việc lợi người, để diệt trừ tâm niệm ngã chấp. Như thế tự lợi và lợi
tha đâu phải là hai, mà cũng không phải là một. Mình và người có khác là khác ở
thể xác, nhưng đồng một tâm niệm như nhau. Mình muốn cho người đều được tâm
niệm tốt đẹp ấy, trước hết ta phải nuôi dưỡng hạt giống Bồ đề, thực hành hạnh Từ bi đối với tất cả chúng sanh, vạn
loại hữu tình; nếu đã có sẵn hạt giống
tốt đẹp ấy rồi, hãy gắng mà gieo rắc mười phương. Còn như chưa có, thì gắng tu
cho thuần thục các hột giống ấy để ngày sau đem gieo rắc khắp muôn nơi, mục
đích để tu hạnh lợi tha thì sự tự lợi như thế đâu phải là ích kỷ ? Còn như
người tu hạnh lợi tha mà tâm còn nhiều nghiệp lực, thì cũng phải gắng lo phần
tự lợi cho hoàn toàn, chớ nên ngộ nhận chúng sanh tâm mà cho Phật tâm, thì làm
cho mình và người đều mất lợi.
Riêng về hai phái chuyên tu tích cực
và tiêu cực hãy dung hoà mà không nên tương kích. Người tu tích cực nên tán
hạnh tự lợi, cũng như người tu tiêu cực nên tán hạnh lợi tha. Như thế có vẻ
tương hộ và tương thành cho nhau, và chủ nghĩa lục hoà mới do đây mà thực hiện.
Liên Hoa
0 nhận xét:
Đăng nhận xét