THIỆN TRI THỨC
Đạo
và đời là hai vấn đề lớn của con người, hay nói một cách chặt chẽ hơn là hai
phương diện sinh hoạt của con người.
Đối
với những tín đồ thuần thành, yêu đời và trọng đạo thì hai phương diện ấy khắng
khít với nhau, liên quan mật thiết chan hoà với nhau. Họ làm việc đời mà không
quên đạo, họ làm việc đạo mà không quên đời. Hay hơn nữa, mỗi hoạt dộng của họ
có hai tác dụng thông cả đời lẫn đạo. Hai cái gương sáng nhất cho người Phật
tử là ông U Nu Thủ - tướng Miến Điện và
bà Ban da ra nai ke Thủ tướng Tích lan, ông U Nu một phật tử thuần thành, đã từ
chính trường trở lại làm nhà sư đi khất thực và đã từ một tu sĩ khất thực trở lại chính trường một
cách vô ngại. Khi ông đi khất thực không ai có thể trách ông đã lánh đời, cũng
như khi ông ra chính trường làm chính trị, giữ một chức vị quan trọng nhất trong
nước, không ai trách ông đã bỏ đạo. Cái tác phong thuần cẩn cao quý ấy, không
những đồng đạo cho đến người ngoại đạo cũng phải mến phục.
Trái lại ở quanh ta, có một số người khi
còn hàn vi khi chưa gây tạo cho mình một địa vị thì còn là Phật tử, có nhiều
khi còn tỏ ra thuần thành nữa. Nhưng khi có địa vị rồi họ xây lưng với đạo, có
nhiều khi tỏ ra xem thường cái đạo mà trước kia mình đã tôn thờ nữa. Đức Phật
ngày xưa đã lìa bỏ chức vị đế vương, phú quý để sống cuộc đời bình dị thanh
thoát thì ngày nay hạng Phật tử ấy đi ngược lại nghiã là từ địa vị bình dị
thanh thoát trở lại chen lấn vào vòng danh lợi. Và họ cho rằng đó là sự tiến bộ
và trở lại khinh chê những người an bần lạc đạo, những người trung kiên với tín
ngưỡng mình, những người không đua đòi ăn diện, không xem danh lợi là mục đích
chính của đời.
Đáng
trách nhất là những hạng tự cho mình là những đại trí thức, sau một thời
gian đi đó đi đây, họ có được vài mảnh bằng, trở lại khinh bỉ đồng bào, vì họ
cho không ai tài giỏi và tiến bộ bằng mình. Thái độ của những người mà họ cho
là đại trí thức ấy chẳng có gì là trí thức hết. Họ tưởng như có quyền bắt người
chung quanh kính phục mình. Họ quên rằng đâu phải vì mảnh bằng mà người khác
kính phục?. Kính phục là một hình thức tế nhị của lòng tri ân. Khi mình dùng
mảnh bằng của mình để vinh thân, ngoài ra không giúp ích
được gì cho đồng bào, đồng loại thì dù mình thật có tài ba xuất chúng đi nữa,
chưa chắc người ta đã kính phục, huống hồ mình chỉ có cái học để giật mảnh
bằng hay chỉ vì tiểu xảo mà có địa vị !
Có
thể gọi là trí thức được chăng, khi họ chỉ có tầm mắt đủ nhìn vào gia đình
riêng của họ và một vài bộ y phục lộng lẫy, vài chiếc xe hơi chạy qua chạy lại
trước mắt họ? Có thể gọi là trí thức được chăng, khi tai họ không nghe được
những tiếng rên siết than thở bên hàng xóm láng giềng?
Những hạng trí thức ấy, nếu có thể miễng
cưỡng mà gọi thì cũng không phải thứ mà trong đạo Phật thường gọi là thiện tri
thức. Thiện tri thức của đạo Phật là những người nhận thấy được nỗi khổ của
chúng sanh và quyết tâm góp sức vào sự diệt trừ nỗi khổ ấy, là người nhận thấy
luật vô thường giả huyển, chi phối mình , là người biết rõ sự vô nghĩa của cái
tôi và những gì phụ thuộc vào nó, là người luôn luôn trau dồi trí tuệ nhận rõ
sự thật, là người sẵn sàng thực hiện Từ bi gây niềm an lạc cho đồng loại.
Nói tóm lại, Thiện tri thức là người luôn
luôn làm chủ được lòng mình và tình thế, không bị hoàn cảnh những hào nhoáng
nhất thời lôi kéo, trong khi làm việc đạo hay cho đời, trong khi đứng trứơc bàn
Phật cũng như bất luận ở đâu đều giữ được
tác phong đúng đắn, bình tĩnh thanh thoát của người Phật tử.
Đấy,là Thiện tri thức của đạo Phật.
Liên Hoa Nguyệt San (3-11-1960 )
0 nhận xét:
Đăng nhận xét