TẬP TỤC THỜ THẦN TÀI THỔ ĐỊA CÓ TỪ ĐÂU?
Đáp:
Nguồn gốc của Ông Địa và Thần Tài có rất nhiều quan điểm khác nhau. Trong nhiều
điểm khác nhau ấy, nơi đây chỉ tạm khái lược một số nét chung nhất về xuất xứ của
tập tục thờ cúng này.
Ông Địa
còn được gọi là Thổ Công, là vị thần coi sóc một mảnh đất, một khu vực cụ thể
nào đó. Trong dân gian có câu: “Đất có Thổ công, sông có Hà bá”. Ở mỗi gia cư,
thổ công là vị thần trông coi ở gia đình, dự định hoạ phúc. Xét về nguồn gốc,
việc sùng bái Thổ địa xuất phát từ thời thượng cổ. Vì có đất đai, mới có thể
làm nông nghiệp, mới có thể làm ra của cải, áo cơm và có được cuộc sống yên
bình. Qua nhiều năm tháng lịch sử, thần Thổ địa từng bước được trừu tượng hoá và
được tôn vinh là “Hậu thổ hoàng địa chi”,
là một trong những tôn thần tối cao có chức năng sinh sản và hàm dưỡng muôn vật.
Trong xã hội hôm nay, tuỳ theo ảnh hưởng văn hoá của từng khu vực mà hình dạng
Thổ địa hay Thổ công được biến thái dưới nhiều hình trạng. Có khi là một ông
già to béo, bụng phệ, vẻ mặt hiền lành, miệng cười thoải mái. Có lúc, tượng Thổ
địa được thể hiện dưới hình thức là một ông già râu tóc bạc phơ, mặc áo dài, đội
mũ mỏ quạ, râu trắng như cước. Đạo giáo rất coi trọng và siêng năng thờ cúng vị
thần này.
Thần
tài, theo quan niệm của một số đông dân gian là vị thần mang tài lộc đến cho
gia đình, cho nên rất được tin thờ. Dù ở phố chợ đông vui hay ở thôn làng hẻo
lánh đều có bàn thờ Thần Tài. Đối với những người làm nghề buôn bán nhỏ thì thì
sự tôn sùng vị thần ấy như là một thói quen trong tập quán của nhiều người. Tuy
nhiên, cũng như ông Địa (Thổ công), bàn thờ Thần Tài không cần phải bài trí ở
nơi cao ráo mà có thể ở một góc khuất nào đó nhưng phải sạch sẽ, trong ngôi
nhà. Việc thờ tự lạ lùng này liên quan đến điển tích của Thần Tài. Thuở xưa ở
Trung Quốc, có một người lái buôn tên là Âu Minh, một hôm thuyền hàng của anh
ta đi qua hồ Thanh Thảo, được Thuỷ thần ban tặng cho một nô tỳ tên là Như Nguyện.
Âu Minh mừng lắm, chàng ta vội vàng đưa Như Nguyện về và cưới nàng làm vợ. Chỉ
trong một vài năm, Âu Minh làm ăn phát đạt và nhanh chóng giàu to. Trong một
ngày Tết, có lẽ vì say rượu, Âu Minh đã đánh đuổi Như Nguyện, sợ hãi, nàng chui
vào một đống rác và biến mất. Kể từ đó Âu Minh sa suốt dần, không mấy chốc đã
trở nên nghèo khó. Từ điển tích này, trong nhân gian đã xem Như Nguyện là Thần
Tài và lập bàn thờ tự. Và đó cũng là một trong những lý do để ba ngày Tết, dân
gian kiêng kỵ không hốt rác, vì sợ rằng hốt luôn cả Thần Tài đang ở trong đống
rác.
Tuy
giữa Ông Địa (Thổ công) và Thần Tài có sự phân biệt như thế, nhưng ở một số nơi
người ta thường thờ chung cho cả hai vị Thần này, vì theo quan niệm của dân
gian thì đây là hai vị thần có liên quan đến thân thiết đến cuộc sống, đến tài
lợi của đời sống gia đình mình.
Mặc
dù không tìm thấy một vị thần hay danh xưng tương tự như thế trong tam tạng
Thánh điển của Phật đà, nhưng theo quan điểm của Phật giáo, thì ngoài chư Phật,
chư vị Bồ tát trong mười phương thì còn có rất nhiều các vị chư Thiên, các vị La sát, các vị Thần
khác với những trách vụ khác nhau. Có vị ủng hộ thọ mạng của con người, có vị
chăm nom tài sản, con cái, nhà cửa, đường sá, có vị góp phần hưng long chánh
pháp, làm cho Phật pháp được trường tồn. Trong nhiều kinh điển Đại thừa (Địa Tạng,
Pháp Hoa, Quang Minh…) đã xác chứng điều ấy. Như vậy, xét đến cùng, ông Địa hay
Thần Tài vẫn là những vị thiện Thần có năng lực trợ giúp cho cuộc sống của con
người.
Vấn đề
là một Phật tử có nên thờ Thần Tài, Ông Địa trong nhà của mình Không? Theo lời Phật dạy, đã là một Phật tử, tức là
quý vị đã phát nguyện quy y rồi, nguyện “Không
quy y thiên thần quỷ vật”, thì lẽ tất nhiên không nhất thiết phải khẩn lạy
nơi các vị Thần này. Vì lẽ, với giáo lý Nhân quả - Nghiệp báo, quý Phật tử có
thể hiểu được rằng không ai có thể thay ta gánh hoạ hay ban phúc. Phúc hay hoạ
do tự thân ta làm ra và chính bản thân ta phải gánh chịu. “Không trời cao biển rộng/ Không hang động núi rừng/ Đã tạo nghiệp độc
ác/ Tử thần quyết không dung” (Kinh Pháp Cú). Tuy nhiên căn cứ vào giáo lý nhà Phật, chúng ta cần nhận thấy một
điều, ngoài chú trọng trên phương diện tự lực, Phật giáo cũng chủ trương và chấp
nhận những tương tác và ảnh hưởng của
tha lực, nhất là tha lực của chư Phật, Bồ tát và những Hộ pháp, Thiện thần. Thế
thì, dù Thần Tài hay Ông Địa, dưới nhãn
quan Phật giáo, là những vị thiện thần đã và đang được nhân gian phổ thông sùng kính và tất có những ảnh hưởng nhất định. Ở
đây, trong một chừng mực nào đó, nếu như sự hiện diện của chư vị ấy trong nhà
làm cho ta có cảm giác bình yên, thanh thản thì Phật giáo không cứng nhắc cản
ngăn. Thế nhưng, từ trước đến nay, nhà quý vị chưa hề và chưa bao giờ thờ hai vị
Thần này, mặc dù quý vị vẫn tin tưởng oai lực của chư vị Thiện thần hộ pháp - thì cũng không
nên khiên cưỡng thờ tự. Nói như vậy, không phải là nói cách nước đôi, vì chúng
ta cần phải thấy rằng, Đức Phật thi thiết, giáo hoá đều tuỳ theo hoàn cảnh, căn
cơ để hoá độ. Nếu như một người đã thâm tín Phật pháp thì không cần phải chỉ vẽ,
tự thân họ sẽ biết nên làm những gì. Và
đối với những người sơ cơ nhập đạo thì sự uyển chuyển, linh hoạt trong việc vận
dụng giải pháp là một phương tiện tạm thời trên hành trình tìm về với Giác ngộ.
Từ những khái quát trên, mỗi người sẽ lựa
chọn hợp lý và thoả đáng cho riêng mình trong việc bài trí và thờ tự./.
(Trích Phật pháp bách vấn tập I)
{—]–{
0 nhận xét:
Đăng nhận xét