NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG NẾP SỐNG HẠNH PHÚC GIA ĐÌNH
Gia đình là tế bào của xã hội. Một gia đình đầm
ấm, hạnh phúc, trong đó mọi thành viên trong gia đình đều sống dễ thương đó là nhân tố để xây dựng một cộng đồng, một
xã hội dễ thương. Trong một gia đình có các mối quan hệ chính đó là giữa chồng
vợ, anh chị em, cha mẹ và con cái. Đối với chồng và vợ thì phải có sự thuỷ chung, yêu thương, cha mẹ, con cái và anh chị em với nhau
thì phải có hiếu và để. Khi gia đình được xây dựng và phát triển ổn định, bền vững
thì xã hội, quốc gia mới hưng thịnh. Vì thế vai trò của mọi cá nhân trong việc nỗ lực xây dựng hạnh phúc gia đình vô cùng quan trọng.
Gia đình cư sĩ Phật tử là một bộ phận
không thể thiếu trong cộng đồng Phật giáo, là nhân tố quan trọng trong tứ chúng
đệ tử của Phật. Đời sống của gia đình có mối quan hệ mật thiết với sự sinh hoạt,
tu tập của Tăng chúng. Gia đình cúng dường Đức Phật và Tăng chúng những nhu cầu
vật chất như: thực phẩm, y phục, toạ cụ và thuốc men gọi là
tứ sự cúng dường; đáp lại, Đức Phật và Tăng chúng cho họ cơ hội tích tập công đức
và giảng pháp cho họ để họ mở mang kiến thức Phật pháp, hướng đến một đời sống
đạo đức và an lạc. Trong kinh tạng gọi là Cận sự nam và cận sự nữ, còn gọi là hộ
gia đình hay gia chủ. Cận sự nam, cận sự nữ có hai nhiệm vụ là hộ trì Phật pháp
và học hỏi Phật pháp. Là những người thường xuyên gần gũi Tam bảo để học hỏi Phật
pháp và cúng dường tứ sự. Ngoài vấn đề dâng cúng tứ sự, các gia đình còn được
hướng dẫn phát tâm quy y Tam bảo, thọ trì năm giới để trở thành người Phật tử tại
gia chân chánh. Cuộc sống gia đình ràng buộc với nhiều nhiệm vụ xã hội, những
lo toan của cuộc sống, vì vậy sự hướng dẫn nếp sống đạo đức tâm linh của Đức Phật
đến với họ là vấn đề vô cùng cần thiết.
Trong kinh tạng Nikaya, rất nhiều bài
kinh Đức Phật đề cập đến việc xây dựng nếp sống hạnh phúc gia đình. Trong đó phải
nói đến kinh Giáo Thọ Thi ca la việt, đề cập khá chi tiết về các pháp hành dành
cho người Phật tử tại gia nhằm thiết lập
nền tảng hạnh phúc trong cuộc sống hiện tại.
Đức Phật thừa nhận rằng đời sống gia
đình thật khó để sống theo phạm hạnh hoàn toàn. Do đó, Ngài chỉ dạy những pháp
căn bản, phù hợp với đời sống gia đình, giúp họ có cơ hội thực tập để mang lại
an lạc, hạnh phúc trong đời sống như: bố thí, tuân thủ giới luật, biết rõ sự
nguy hiểm của những ham muốn nhục dục, sự phóng túng buông lung dẫn đến đời sống
sa đoạ… Trong hai bài giảng được ghi lại trong kinh tập, Đức
Phật cũng đưa ra những nguyên nhân của sự thành công và thất
bại trong đời sống gia đình và xã hội. Đầu tiên là kinh Bại vong đề cập đến mười
một nguyên nhân đưa đến thất bại trong đời sống của họ; thứ hai là kinh Chân hạnh
phúc, chỉ ra mười một lý do thành công. Trong mọi trường hợp, chúng ta có thể
nhìn thấy sự thành công hay thất bại của một người phụ thuộc hoàn toàn vào hành
vi và kiến thức của chính họ.
Nếu một người mà:
1/ Thường xuyên liên hệ với những kẻ
xấu, ít liên hệ với những người tốt.
2/ Ham mê ngủ nghỉ, lười biếng, không
năng động, thường hay sân hận và ham thích đám đông.
3/ Giàu có nhưng không chăm sóc cha mẹ.
4/ Không chân thật, lừa dối những người thiện tri thức.
5/ Sở hữu tài sản nhiều nhưng không
chia sẻ bớt cho bất cứ ai.
6/ Ngã mạn tự cao về bản thân, sự
giàu có và khinh khi người khác.
7/ Tham đắm tận hưởng những thú vui dục
lạc, quan hệ lăng nhăng, lãng phí trong chi tiêu.
8/ Có mối quan hệ bất hợp pháp với vợ
của người khác;
9/ Luôn luôn ghen tị với vợ
10/ Ăn uống vô độ và lãng phí;
11/ Lòng tham vô đáy
Bất cứ ai sống có liên hệ đến 11 vấn
đề trên sẽ dẫn đến một kết cục tối tăm và thất bại.
Mười một yếu tố trên thường xảy ra
trong đời sống hằng ngày. Có thể có gia đình thường xuyên liên hệ đến một hoặc
vài vấn đề nêu trên hoặc liên hệ đến trọn vẹn tất cả các vấn đề thì điều đó tất
yếu dẫn đến bại vong.
Trái lại, kinh Chân hạnh phúc đưa ra
11 lý do thành công hay mười một phước lành trong một gia đình. Theo đó, nếu một
người sống mà:
1/ Không liên hệ với người xấu, thường
xuyên thân cận gần gũi người hiền, bạn tốt;
2/ Sinh sống trong một nơi thích hợp
và luôn biết kiểm soát bản thân.
3/ Luôn biết học tập, rèn luyện những
kỹ năng, kỷ luật tốt từ những người giỏi trao truyền.
4/ Biết thờ mẹ kính cha, biết chăm
sóc bảo vệ trẻ em và vợ;
5/ Biết bố thí cúng dường, sống có đạo
đức, bảo vệ người thân, và những người lương thiện.
6/ Từ bỏ và tránh xa tội lỗi, kiềm chế
say rượu, có niềm tin bền bỉ đối với Chánh pháp
7/ Tôn kính và khiêm nhường, biết ơn
và nhớ ơn.
8/ Kiên nhẫn và nói lời diệu dàng từ
ái, liên hệ với người trí, đàm đạo đúng thời;
9/ Biết hổ thẹn sám hối để cho thanh
tịnh, nhận ra những chân lý cao quý để hướng đến Niết bàn giải thoát.
10/ Tâm không buồn phiền bực tức não
hại, luôn bất động giữa cái xáo trộn của thế giới.
11/ Đạt được những phước lành cao nhất
do thành tựu những điều ở trên.
Đó là 11 yếu tố đưa đến thành công trong cuộc
sống.
Tiếp tục tư vấn thêm những kiến thức
và kỹ năng sống cơ bản để thiết lập an lạc, hạnh phúc cho đời
sống hiện tại. Đức Phật dạy có bốn pháp đưa đến hạnh phúc, an lạc hiện tại đó
là: “ Đầy đủ tháo vát; Đầy đủ phòng hộ; Làm bạn với thiện; Sống thăng bằng điều
hoà”. Đầy đủ tháo
vát tức là thiện xảo trong các ngành nghề, không biết mỏi mệt,
biết suy tư, hiểu phương tiện vừa đủ để tự làm và khuyến khích người khác làm.
Đầy đủ phòng hộ tức là những tài sản do tự mình làm ra khéo giữ gìn chúng, biết
phòng hộ bảo vệ, không bị vua quan mang đi, không bị cướp mang đi, không bị lửa
đốt, không bị nước cuốn trôi, không bị
các người con thừa tự khả ái cướp đoạt tiêu tán. Làm bạn với thiện tức là sống
có giới đức, có niềm tin, biết bố thí, có trí tuệ. Sống thăng bằng điều hoà tức là biết tính
toán một cách hợp lý trong thu nhập và chi tiêu, không quá phung phí và cũng
không quá bỏn sẻn.
Sự cân bằng trong cuộc sống là điều
vô cùng cần thiết. Bởi vì cuộc đời không bao giờ như ý muốn. Tâm tánh của một
con người cũng thường xuyên thay đổi theo điều kiện, hoàn cảnh. Có khi vì một số
nhân duyên nào đó đưa đẩy mà tâm kiên định của chúng ta chưa đủ mạnh thì dễ
dàng bị chi phối. Nhưng một điều chắc chắn và không thay đổi đó là việc thiện
lành, tâm hoan hỷ cởi mở, đầy đủ sự hiểu biết và thương yêu là hạt nhân đưa đến
một đời sống hạnh phúc an lạc.
Yếu tố nào để giữ cho niềm tin và định
hướng ấy luôn có có sự kiên định vững vàng? Thuật ngữ Phật giáo gọi đó là Bồ đề
tâm, còn người đời gọi đó là lập trường kiên định. Nếu thiếu chất liệu này thì
tâm sẽ dễ dàng bị lung lạc, không có chánh tín, dần dần mình sẽ bị cảnh ma đưa
đường quỷ dẫn lối. Thành ra sự kiên định và yếu tố nỗ lực tinh tấn rất quan trọng
để đưa đến sự thành công trong cuộc sống.
Bên cạnh bốn yếu tố đưa đến thành
công thì ngược lại cũng có bốn yếu tố đưa đến bại vong. Đức Phật dạy có bốn cửa
xuất để tiêu phí tài sản đó là: “Đam mê
đàn bà; Đam mê rượu chè; Đam mê cờ bạc, Bạn bè kẻ ác, thân cận bạn ác, giao du
kẻ ác”
Và cũng có bốn cửa vào để tài sản được
hưng khởi đó là: “Không say đắm đàn bà;
Không đắm mê rượu chè; không mê say cờ bạc; Gần gũi bạn hiền, thân cận với người thiện,
giao du với người hiền lành”, đó là bốn pháp đưa đến hạnh phúc trong hiện tại.
Tiếp tục Đức Phật dạy bốn pháp đưa đến hạnh phúc trong tương lai đó là: “Đầy đủ
lòng tin, Đầy đủ giới đức; Đầy đủ bố thí; Đầy đủ trí tuệ”. Đầy đủ niềm tin là
tin tưởng vào sự giác ngộ của Như Lai. Đầy đủ giới đức tức khéo chế ngự các căn
và thực hành giới cấm. Đầy đủ bố thí túc là tâm không bị cấu uế, xan tham chi
phối, bố thí rộng rãi với bàn tay rộng mở, vui thích từ bỏ, sẵn
sàng đáp ứng khi có nhu cầu, vui thích chia sẻ vật bố thí. Đầy đủ trí tuệ tức
là có trí tuệ, thành tựu trí tuệ về sanh diệt, với thánh thể nhập, chơn chánh
chấm dứt khổ đau.
Bên cạnh những lời dạy thiết yếu về
phương thức xây dựng hạnh phúc gia đình, Đức Phật còn dạy kỷ về việc thiết lập
các mối quan hệ trong gia đình. Vợ đối với chồng phải như thế nào để giữ gìn hạnh
phúc, thuỷ chung và ngược lại chồng đối với vợ cũng như vậy.
Hạnh phúc trong đời sống hôn nhân phải đến từ hai phía. Chồng với vợ phải luôn
thương yêu tôn trọng nhau; Thường xuyên tâm sự chia sẻ niềm vui cũng như nỗi buồn;
Biết làm mới trong mối quan hệ vợ chồng, đừng để lâu sinh nhàm chán. Mối quan hệ
vợ chồng cực kỳ quan trọng trong việc giữ gìn hạnh phúc gia đình. Trong mối
quan hệ này có đầy đủ các yếu tố như tình yêu chung thuỷ,
trình độ kiến thức, các kỹ năng sống,, điều kiện kinh tế, sự tinh tế, nhẫn nhịn, bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau. Vợ
và chồng phải ăn khớp với nhau trong từng tính cách, có tính bù trừ để tạo nên
sự cân bằng. Nếu hỏng trong một các yếu tố trên thì hạnh phúc hôn nhân dễ đổ vỡ.
Không những dạy pháp đem đến hạnh phúc
trong hiện tại. Đức Phật còn dạy bốn pháp khiến cho cả hai vợ chồng mãi mãi được
sống hoà hợp an vui trong mọi đời kiếp. Đó là cùng
nhau theo đuổi một chánh kiến, cùng nhau
thực hành giới đức, cùng nhau mở tâm hồn chia sẻ, cùng nhau phát triển trí tuệ
đưa đến đoạn diệt tham, sân, si. Đoạn tận khổ đau. (đồng tín, đồng giới, đồng
thí, đồng tuệ).
Mối quan hệ giữa cha mẹ với con cái,
con cái với cha mẹ cũng được dạy kỹ. Đức Phật luôn nhấn mạnh chữ hiểu để nhắc nhỡ phận làm con
cái phải biết hiếu kính phụng dưỡng cha mẹ. Đó là đạo lý truyền thống tốt đẹp
mà bất cứ gia đình nào, hoàn cảnh xã hội nào cũng cần đến. Ngược lại, cha mẹ
ngoài công ơn sanh thành dưỡng dục thì phải biết dạy dỗ, hướng dẫn con cái, lo
dựng vợ gả chồng đúng thời, hướng dẫn nghề nghiệp buôn bán
làm ăn, xây dựng gia nghiệp cho con cháu kế thừa. Dựa trên những nguyên tắc được
Đức Phật thiết lập, chắc chắn sẽ đưa đến
một đời sống hạnh phúc an lạc thật sự giữa đời thường.
Tất nhiên trong đời sống của một gia
đình không thể nào không mắc phải những điều bất như ý. Những nguyên tắc trong
lời dạy của Đức Phật không khuôn rập xơ cứng mà rất uyển chuyển linh hoạt. Cốt yếu là sự làm chủ tâm, làm chủ cảm xúc.
Khi có sự mâu thuẫn xung đột xảy ra thì cần phải tìm cách hoà
giải. Sự truyền thông giữa vợ chồng con
cái và cha mẹ là rất cần thiết. Khi có sự truyền thông, biết lắng nghe và thấu
hiểu thì mọi vấn đề giải quyết một cách ổn thoả. Đây cũng
là một nguyên tắc vàng trong việc ứng xử và thiết lập các mối quan hệ hài hoà trong đời sống hạnh phúc gia đình.
Tóm lại, những lời dạy trên cho thấy
Đức Phật rất quan tâm đến vấn đề hạnh phúc
của người phật tử tại gia. Bởi người Phật tử tại gia là một bộ phận
không thể tách rời trong tứ chúng đệ tử Phật. Khi đã thừa nhận cố hạnh phúc thế
gian và xuất thế gian thì việc xây dựng hạnh phúc thế gian phải có những nguyên
tắc nhất định để thiết lập nên niềm hạnh phúc ấy. Nhũng nguyên tắc đạo đức ấy
là rất cần thiết không chỉ áp dụng trong việc xây dựng hạnh phúc cá nhân mà còn
góp phần cải thiện xã hội. Bất cứ khi nào có thể, Đức Phật cũng luôn sẵn sàng
ban bố những bài pháp thoại để nhắc nhỡ nhằm thiết lập cuộc sống an lành, hạnh
phúc cho mọi gia đình./.
Trích VHPG số 316 – 1-3-2019- Thích Trung Định
{—]–{
0 nhận xét:
Đăng nhận xét