HẠNH PHÚC VÀ KHỔ ĐAU

 

HẠNH PHÚC VÀ KHỔ ĐAU

          Thế nào là hạnh phúc? Hạnh phúc theo cách nhìn cách nghĩ của mỗi người gọi là hạnh phúc không giống nhau. Có thể hạnh phúc của người này nhưng lại là sự khổ đau của người khác. Và hạnh phúc hôm nay nhưng ngày mai thì là đau khổ. Hoặc hôm nay đau khổ nhưng những năm tháng sau lại là hạnh phúc. Nói chung hạnh phúc ở cõi trần gian là tạm bợ, là giả dối không chân thật, không tuyệt đối. Hạnh phúc là những gì vừa lòng ưng ý của một người hay nhiều người gọi là hạnh phúc. Nhưng trong hạnh phúc ẩn chứa sự khổ đau và thất vọng bên trong.

           Trong kinh điển Phật giáo có bài kinh nói về Hạnh phúc. Lúc đó Phật đang trú tại khu rừng có tên là  Jeta, có một Thiên nhân cõi trời, đã đến đảnh lễ Phật và hỏi Phật làm thế nào để người và trời có hạnh phúc. Bài kinh gọi là kinh Hạnh phúc. Và đức Phật nói những phương pháp để có hạnh phúc, trong bài kinh này, không có định nghĩa về hạnh phúc là gì mà chính là những điều Phật dạy nếu thực hành sẽ đem lại hạnh phúc.

-        Không thân cận kẻ ác – là  chơn hạnh phúc

-        Thân cận thiện tri thức - – là chơn hạnh phúc

-        Cúng dường bậc đáng cúng dường – là  chơn hạnh phúc,

-        Ở trong xứ nên ở – là  chơn hạnh phúc

-        Có việc lành đã tạo – là  chơn hạnh phúc

-        Giữ mình theo lẽ chánh – là  chơn hạnh phúc

-        Học nhiều hiểu rộng – là chơn hạnh phúc

-        Có nghề nghiệp  -là chơn hạnh phúc

-        Học thông được kinh luật -là chơn hạnh phúc

-        Nói lời chân thật -là chơn hạnh phúc

-        Phụng dưỡng cha mẹ -là chơn hạnh phúc

-        Nuôi dưỡng vợ và con -là chơn hạnh phúc

-        Giúp đỡ con cái - là chơn hạnh phúc

-        Làm xong việc (phận sự) của mình -là chơn hạnh phúc

-        Bố thí, cúng dường -là chơn hạnh phúc

-        Hành theo pháp (giáo pháp Phật) -là chơn hạnh phúc

-        Giúp đỡ quyến thuộc -là chơn hạnh phúc

-        Làm những việc vô tội -là chơn hạnh phúc

-         Tránh xa tội ác -là chơn hạnh phúc

-        Không cờ bạc, rượu chè -là chơn hạnh phúc

-        Không dễ duôi trong các Pháp, kiểm soát tâm trí và có trí nhớ -là chơn hạnh phúc,

-        Tôn kính bậc đáng tôn kính -là chơn hạnh phúc,

-        Khiêm nhường -là chơn hạnh phúc

-        Tri túc, vui với của cải đã có -là chơn hạnh phúc

-        Biết ơn, nhớ ơn -là chơn hạnh phúc

-        Tùy thời học đạo, nghe pháp -là chơn hạnh phúc

-        Nhẫn nhục, nhẫn nại -là chơn hạnh phúc

-        Dễ dạy -là chơn hạnh phúc

-        Được thấy, gặp bậc Sa môn (bậc tu hành) - là chơn hạnh phúc

-        Biện luận Phật pháp -là chơn hạnh phúc

-        Cố gắng đoạn tuyệt điều ác -là chơn hạnh phúc

-        Thực hành phạm hạnh -là chơn hạnh phúc

-        Thấy Tứ diệu đế (4 sự thật) -là chơn hạnh phúc,

-        Thấy rõ Niết bàn -là chơn hạnh phúc,

-        Tâm không xao động vì pháp thế gian -là chơn hạnh phúc,

-        Không có sự uất ức -là chơn hạnh phúc

-        Dứt khỏi phiền não -là chơn hạnh phúc

-        Lòng tự tại  -là chơn hạnh phúc.

Thực hành những điều trên, theo Đức Phật, là đạt được hạnh phúc. Có lẽ không cần phải là một Phật tử chúng ta cũng có thể chấp nhận một số điều. Đó là chỉ những hành động đúng theo đạo đức luân lý cũng như phù hợp với một người sống trong đời thường, có gia đình, người thân, có công ăn việc làm.

Như thế, hạnh phúc có thể đạt được trên đời này cho dù cuộc đời con người có giới hạn, nhiều điều bất như ý, bất trắc, không thể lường, không thể tính, không có gì chắc chắn và không vĩnh cữu.

Hạnh phúc trần gian không thật và không bền. Vì thế đang vui có thể buồn; đang hạnh phúc có thể đau khổ; đang mạnh khỏe có thể đau ốm; ngày nay đang thương có thể ngày mai ghét; đang thân có thể trở nên thù;  hôm nay khen ngày mai có thể chê trách, nay đang đẹp mai có thể trở nên xấu v.v..

Trước sự thay đổi đó, có hai hạng người; hạng người bi quan và hạng người lạc quan. Người lạc quan là người khôn ngoan và hạnh phúc. Vì sao? Vì người đó đã thấm nhuần được đạo lý vô thường.  Đối với người tu hành họ hưởng thụ được hạnh phúc nơi phần tâm linh. Hạnh phúc của người đời thọ hưởng dục lạc không phải là hạnh phúc của người tu. Hai thứ hạnh phúc hoàn toàn khác nhau.

Con người có thể lựa chọn thứ hạnh phúc mình muốn, có một điều cần phải suy nghĩ. Hạnh phúc nào được gọi là chân thật và bền vững, chắc chắn. Nguồn hạnh phúc từ cái Tâm đem lại là bền vững và chân thật, vì nó đến từ bên trong. Do mình tự kiềm, tự chế, tự kiểm soát và làm chủ cái tâm này. Tâm cũng như con thuyền, phải có người lái, không phải tâm tự nhiên mà điều phục được vui buồn, giận hờn, thương ghét. Muốn thật sự hạnh phúc, cần có sự rèn luyện hay tu luyện cả thân lẫn tâm. Vì thân và tâm tương quan mật thiết. Nếu tâm muốn hướng đến thứ hạnh phúc tâm linh, thanh tịnh, thì thân cũng phải được huấn luyện để thanh tịnh thân, điều tiết sự thụ hưởng dục lạc. Hạnh phúc đến từ tâm thì không lệ thuộc vào các điều kiện bên ngoài. Trong khi đi tìm hạnh phúc do sự hưởng thọ các điều kiện bên ngoài đem lại hạnh phúc này hoàn toàn bấp bênh, cho dù đã được điều mong ước rồi, nhưng câu chuyện phải ra sức gìn giữ cho nó trường tồn không bị mất, bị hoại cũng là một điều không kém phần đau khổ cực nhọc.

Một điều chắc chắc là khi ta đi tìm hạnh phúc qua các điều kiện vật chất bên ngoài thì chúng ta không thể làm chủ được các điều kiện này. Ví dụ, có một người nào đó hứa với ta sẽ gặp nhau tại điểm A nào đó, nhưng đúng lúc đúng ngày ta đến lại thất vọng, người kia không đến, nghe ra hôm qua người đó đã đi xa rồi v.v..

Như vậy cho ta thấy, chờ đợi những hạnh phúc do bên ngoài đem đến thật là bấp bênh. Trở về với chính mình bên trong để có nguồn vui lâu dài và chân thật là một thực tế. Đó là ta đã làm chủ được tâm và thân. Nhưng đó là một chuyện nhỏ, có những chuyện lớn lao, quan trọng khác mà ta không thể nào làm chủ tình thế, ta bắt buộc phải chịu trận và ta sẽ sống mãi trong sự bất mãn, có khi chồng chất, trở thành hận thù, cả đời không hề nguôi.

Bên ngoài không luôn đem lại cho ta hạnh phúc vì bên cạnh cái may mắn, cái hạnh phúc đó xuất hiện cái không may là cái họa. Họa chẳng biết ở đâu, rình mò tự bao giờ, bất ngờ xuất hiện làm mọi sự hỏng việc.

Bởi vì trên đời có phúc thì cũng có họa. Và họa cũng không dễ gì tránh hết cho được. Dường như nó có nhiều hơn cả phúc! Chính cái họa này gây đau khổ cho con người. Con người nhận ra rằng hạnh phúc trên cõi đời này là không tuyệt đối và hoàn hảo. Nhưng con người vẫn không đầu hàng. Sống trong nghịch cảnh thì con người sẽ vươn lên . Với đầu óc thông minh và chí kiên cường, con người tìm ra đủ mọi cách, mọi phương tiện, mọi sáng chế tinh xảo, tinh vi, tiến bộ, nghệ thuật cũng như kỹ thuật, khoa học cũng như y học, chính trị cũng như quân sự, học thuyết cũng như công nghệ, để khống chế các tình huống bất như ý đã ngăn chận cái đà hưởng thụ hạnh phúc của mình.

Có những hành động được xếp hạng là thiện để khống chế các tình huống bất như ý này, nhưng đối lại cũng có những hành động bất thiện hay rõ ràng là ác. Hành động ác thường dẫn đến đau khổ. Đau là cảm giác nhứt nhối, đau đớn của thân và tâm cũng thấy  khó chịu, xót xa, khổ sở, dằn vặt. Khổ có nghĩa là đắng, cái gì đắng thì khó nuốt, khó trôi, khó chịu, gây đau đớn bực bội. Đau thuộc về thân, khổ thuộc về tâm. Thân đau thì tâm khổ, tâm khổ thì thân đau, thân và tâm có sự tương tác với nhau nên gọi chung là đau khổ.

Trong kinh có nói 8 loại đau khổ: Thương yêu mà phải xa lìa, ghét nhau mà phải sống chung; cầu mong mà không được; sinh ra đời bị  bịnh tật, già nua, chết chóc và mang cái thân do 5 uẩn ( sắc, thọ, tưởng, hành, thức) tạo thành là khổ.

Khổ do các yếu tố bên ngoài đem đến đồng thời cũng do tự nơi thân, nơi sự cấu thành của cái thân hợp với cái tâm, tạo nên con người. Một tổ hợp tâm sinh lý, trong đó có phần vật chất, khả năng cảm nhận, thụ nhận cảm xúc, khả năng nhận thức sự việc, nhớ lại, suy nhĩ và hành động, nhưng lại mang theo trong mình mầm mống của khổ ! khá bi quan !

Tuy nhiên con người vẫn có thể tìm ra hạnh phúc. Bằng chứng, đứng trước tình huống bất như ý, con người vẫn có thể khống chế bằng những tư tưởng lạc quan thay vì tuyệt vọng. Dù cụt chân, cụt tay, con người vẫn có thể thay thế vào những đôi chân tay giả. Và chắc chắn con người có thể tìm thấy hạnh phúc, nên Đức Phật nói lên bài kinh Hạnh phúc.

Người xưa thường nói : “Họa phúc vô môn”. Tại họa, hoạn nạn hay việc tốt lành không có cửa đi vào, là muốn nói việc tốt lành hay xấu xa không phải do bên ngoài đem vào mà chính mình rước nó vào. Đó là dựa theo luật nhân quả. Cái chuyện gì, xấu tốt xảy đến đều do quả báo của nghiệp đã tạo từ trước. Chính mình là chủ nhân ông của phúc hay họa đến với mình.

Cụ Nguyễn Du cũng kết luận trong truyện Kiều:

Đã mang lấy nghiệp vào thân

Cũng đừng trách lẫn trời gần trời xa

Thiện căn ở tại lòng ta

Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài.

Chính cái tâm này, thiện căn này mới quyết định phúc họa nơi con người.  Thiên đường hay địa ngục, hạnh phúc hay khổ đau đều do tâm tạo. Như vậy chìa khóa của cánh cửa hạnh phúc phải chăng là sự sáng suốt biết tự chế, tự kiềm, biết đủ, biết dừng lại.

Dân gian có câu nói “Nhìn lên thì chẳng bằng ai, nhìn xuống thì chẳng ai bằng mình”. Đây là sự so sánh khôn khéo để con người biết dừng lại. Con người thường hay so sánh cái có, cái được, cái là của người khác và rồi phóng theo một cuộc chạy đua không có giới hạn và tốc độ thì luôn tăng chứ không hề giảm.Từ đó, cuộc sống đáng lẽ phải thanh thản bình yên thì bổng dưng dậy sóng, bôn ba chạy ngược chạy xuôi, mất ăn, mất ngủ, sinh bịnh, sinh tật, có khi phải chịu cảnh tù đày hay tử vong.

Điều này cho thấy con người không biết hài lòng với những gì mình đang có và đang sống trong hiện tại. Luôn phóng mình theo những dự tính, hoạch định cho tương lai. Người này quên sống cho hiện tại nên tâm luôn nghĩ về tương lại, họ đánh mất sự an lạc hiện có. Vậy thì không hề có hạnh phúc cho  người này. Con người chẳng nắm bắt được hiện tại cũng không làm chủ được quá khứ, tương lai thì lại hoàn toàn không định đoạt được. Cứ như vậy sống như dòng sông chảy.

Hạnh phúc có thể tìm được do mình, bắt nguồn từ chính bên trong mình, do sự suy nghĩ, sự tự chế, tự kiềm, biết rõ mình muốn gì, khả năng như thế nào, điều gì có thể có, có thể thực hiện hay không thực hiện được, biết phân biệt thiện và ác, biết lựa chọn sự lạc quan và tích cực, biết thay đổi cái nhìn để trước mọi tình huống bất như ý vẫn giữ được cái tâm thản nhiên, tự tại. Đó chính là hạnh phúc.

Con người sống trong đời luôn bị Tám ngọn gió (Bát phong) của trần gian chi phối là: thịnh – suy, vinh-nhục, khen-chê, sướng- khổ, làm chao đảo, khổ sở. Chống chọi được Tám ngọn gió này, là điều phục được cái tâm thì có hạnh phúc, có bình an. Hạnh phúc, bình an ở ngay trong tâm, mà đau khổ, sóng gió cũng chỉ ở trong tâm.

Cuộc đời  con người là một hành trình tranh đấu, phải tự lực để đạt hạnh phúc và gạt bỏ đau khổ qua sự lựa chọn giữa thiện và ác, tham và không tham, lạc quan và bi quan, biết dừng lại, biết đủ, biết bằng lòng, chấp nhận, biết xét lại, biết quên mình, vì người khác. Tất cả những yếu tố đó làm nên hạnh phúc./.

{š¯›{

HẠNH PHÚC VÀ KHỔ ĐAU 2025-12-07T01:32:00-08:00 Rating: 4.5 Diposkan Oleh: CHÙA TAM BẢO TAM KỲ