HẠNH
PHÚC LÀ GÌ? LÀM SAO CÓ HẠNH PHÚC
Định nghĩa về hạnh phúc, có nhiều
cách định nghĩa, nhưng chưa có cách định nghĩa nào có sự hoàn hảo. Trong đạo Phật
nói đến hạnh phúc thì nói đến đạo đức, nói đến đạo đức thì phải nói đến Giới,
trong ba yếu tố cơ bản trong lộ trình tu tập: Giới, Định và Huệ.
Giá trị đạo đức chủ đạo trong sự tu tập và đồng
thời đóng vai trò vị trí quan trọng cho sự tồn tại và phát triển đạo Phật.
Trong kinh luật nói: “giới luật còn, thì Phật pháp còn, Giới luật mất thì Phật
pháp mất”. Thế nào là đạo đức, Tự điển McGraw Hill Book định nghĩa: “ Đạo đức là môn học đánh giá các
hành vi thiện ác của con người biểu hiện qua, thân, khẩu, ý và được thực hiện bởi
lý trí, tình cảm và ý chí”. Aristotle (một trong tư tưởng gia vĩ đại của hệ thống
triết học Tây phương) chủ trương rằng “Mục đích trực tiếp của con người không
phải là cái hay, cái đẹp mà chính là hạnh phúc. Hạnh phúc là sự phát triển hoàn
toàn đầy đủ đức tính của một con người…hạnh phúc đồng nghĩa với đạo đức”.
Trong
chừng mực nào đó, nếu đạo đức được hiểu là đồng nghĩa với hạnh phúc, chúng ta
có thể nói rằng đạo Phật là đạo hạnh phúc, vì giáo lý Phật giáo chính là con đường
đạo đức, giúp con người loại trừ khổ đau và đạt hạnh phúc ngay trong hiện tại
và tại đây. Nó thay thế những cảm nghiệm khổ đau trong cuộc sống hằng ngày của
con người bằng cảm nghiệm hạnh phúc ngay khi người ta dụng tâm thực hành. Nó là
phương tiện để con người từng bước hoàn thiện bản thân, phát triển nhân cách,
đưa họ từ địa vị phàm phu dần đến quả vị Thánh giả. Hơn thế nữa, giáo lý Phật
giáo chính là con đường giúp con người đạt được hạnh phúc tối hậu; đó là Niết
bàn, sự giải thoát toàn vẹn, vì đức Phật dạy “Ta chỉ dạy khổ và con đường thoát
khổ”.
Để
đạt được những cấp độ hạnh phúc từ thấp đến cao như thế, tất nhiên người ta cần
phải học tập và thực hành giáo lý Phật giáo, bao gồm trong ba pháp Giới, Định,
Tuệ mà đức Phật đã thuyết giảng. Sống đúng với con đường giới, định, tuệ nghĩa
là đang nắm giữ hạnh phúc chân thật, vì đây chính là đạo lộ mà đức Phật đã hành
trì và đạt được quả vị giác ngộ, giải thoát.
Cần phải nhận thức rõ ràng ba pháp giới, định, tuệ luôn cùng hiện
hữu mỗi khi một trong ba pháp ấy được hành trì. Trong thực chất, giới, định, huệ
là ba mặt của một vấn đề, là ba điều không thể tách rời mỗi khi đề cập đến giáo
lý Phật giáo. Đức Phật dạy “ Trí tuệ được giới hạnh làm cho thanh tịnh. Giới hạnh
được trí tuệ làm cho thanh tịnh. Ở đâu có giới, ở đó có trí tuệ; ở đâu có trí
tuệ, ở đó có giới. Người có giới hạnh nhất định có trí tuệ; người có trí tuệ nhất
định có giới hạnh”. Như vậy, mỗi khi đề cập đến một tức là đề cập đến ba; Nói
cách khác, khi đề cập đến giới là nói đến con đường giải thoát giới định tuệ,
nhưng đứng trên bình diện của giới luật để phân tích và bình luận.
Nói xa hơn một chút, chúng ta nhận thấy rằng muốn xây dựng một chuẩn
mực đạo đức trong cuộc sống cá nhân, gia đình, và xã hội thì cần phải có những
quy tắc về hành vi để con người có thể y cứ vào đó mà đánh giá các hành vi thiện
hay bất thiện. Một hành vi đem đến hạnh phúc cho mình, cho người, cho xã hội là
chuẩn tắc để đánh giá. Đối với đạo Phật, chuẩn tắc hành vi đó phải dựa vào giới,
hay nói chính xác hơn, chuẩn tắc ấy là giới.
Trong giáo lý Phật giáo, giới có nhiều loại. Tuỳ theo cấp độ tu
hành khác nhau giữa hàng ngũ xuất gia và phật tử tại gia mà giới được phân
thành nhiều loại, như giới Tỳ kheo, giới Tỳ khoe ni, giới Sa di, Sa di ni, giới
Ưu bà tắc, giới Ưu bà di…Bên cạnh đó, do môi trường, hoàn cảnh, phong tục, tập
quán mà có sự khác nhau trong giới luật của đạo Phật. Tuy nhiên, phần trình bày
ở đây tập trung vào năm giới căn bản của người Phật tử tại gia. Năm giới này là
năm điều kiện đạo đức tối thiểu của một người Phật tử, và cũng là những chuẩn mực
đạo đức tạo ra con người lý tưởng theo đúng chân nghĩa của nó.
Năm giới bao gồm:
1/ Không sát sanh,
2/ Không lấy của không cho,
3/ Không tà dâm
4/ Không nói dối;
5/ Không uống rượu.
Qua nội dung vừa trình bày ở trên, người ta dễ dàng nhận thấy rằng
năm giới này là để áp dụng cho con người, cho đời sống của con người nhằm đển
ngăn chặn các hành vi bất thiện do con người tạo ra, và để tạo ra hạnh phúc an
lạc thật sự cho chính con người và xã hội. (theo nghĩa cá nhân là tiệu cực,
theo nghĩa xã hội là tích cực).
Giới
luật Phật giáo có công năng tạo ra hạnh phúc và lợi ích thật sự cho cuộc sống
con người và xã hội từ cấp độ thấp, cho đến cấp độ cao là giải thoát tối hậu là
Niết bàn, tuỳ theo năng lực hành trì. Vì vậy năm giới là năm điều kiện tất yếu
cần phải thực tập, tuân thủ, nếu như con người mong muốn hạnh phúc thực sự.
Điểm đặc biệt của giới luật Phật giáo là từ bi, giữ giới có mang
nghĩa tích cực. Giữ giới có nghĩa là bố thí: Bố thí năm điều không sợ hãi và
đem đến năm điều an lạc cho con người và xã hội. Không sát sanh tức bố thí
không sợ chết, không trộm cắp tức bố thí không sợ mất tài sản; không tà dâm tức bố thí vợ hay con người khác
không bị chiếm đoạt; Không nói dối, tức bố thí không sợ người lừa gạt, không uống
rượu tức bố thí không say sưa nghiện ngập v.v.
Từ bi của đạo Phật không phải
chỉ để cảm thông với đau khổ của con người trong quá khứ cũng như trong hiện tại,
mà tích cực để đoạn trừ những nỗi thống khổ ấy qua sự tu tập năm giới. Từ bi của
đạo Phật liên hệ đến bất bạo động, do vậy có khả năng loại trừ sinh khởi của
các sai lầm do tham, sân, si điều động.
Chúng ta có thể thấy rằng giới là bước đầu tiên, là bước đi căn bản
và vô cùng quan trọng trong lộ trình tu tập và hướng đến xây dựng một con người
tốt, một môi trường tốt và một xã hội tốt đẹp. Nếu giới không được nghiêm giữ một
cách thanh tịnh thì việc tu tập thiền định khó mà đạt được kết quả tốt và nếu
có cũng chỉ là những kết quả nhỏ hẹp.
Nếu an lập được nền tảng các vấn đề đạo đức (giới) thì không thể
nào không tạo ra được an lạc, hạnh phúc cho mình, cho gia đình và cho xã hội.
Ngay cả mục đích tối hậu, tức sự giải thoát hoàn toàn, cũng đến từ bước khởi đầu
này mà chứng đắc. Nếu cuộc sống giữa con người với con người, con người với gia
đình, con người với xã hội mà đều tuân thủ và hành trì giới luật một cách chân
chính thì không ai có thể chối cãi rằng cuộc đời này là một trú xứ đầy an lạc,
hạnh phúc. Nói khác hơn, Tịnh độ cũng chính tại đây, tất cả đều phụ thuộc vào
hành vi đạo đức của con người mà được an lập.
Giới luật Phật giáo nói chung và năm giới nói riêng không phải chỉ
dành riêng cho một hạng nười nào trong xã hội. Mà năm nguyên tắc căn bản này
dành chung cho tất cả mọi người, mọi lứa tuổi, mọi dân tộc, mọi thời đại, dành
cho những ai muốn an lạc và hạnh phúc cho chính mình và cho mọi người ngay
trong hiện tại và ở tại đây.
Tóm lại hạnh phúc không phải mọi momg muốn về vật chất đều được đầy
đủ, sung mãn, mà hạnh phúc là sự bình yên của tâm hồn lẫn thể xác. Muốn có hạnh phúc đầy đủ cả thân lẫn tâm, thì thực
hành 5 giới và Bát Chánh đạo, thì hạnh phúc có ngay ở đây và bây giờ. Vì thế đạo
đức là giới luật và giới luật là kho tàng đạo đức ./.
{š¯›{
0 nhận xét:
Đăng nhận xét