CÓ NÊN PHÂN BIỆT KHI
BỐ THÍ VÀ CÚNG DƯỜNG?
Hỏi:
Chúng tôi là những Phật tử trẻ thường đi lễ chùa và động viên nhau tạo phước,
gieo duyên với Tam Bảo bằng cách hỷ cúng chút ít tịnh tài vào thùng công đức
của chùa. Vừa qua, khi đến chùa, tôi gặp một người hành khất liền bố thí và
nghĩ rằng làm phước thì việc nào cũng tốt, phước đức cúng chùa hay bố thí cũng
như nhau. Tuy nhiên, bạn tôi nói rằng “từ bi phải có trí tuệ”, phải biết cái
nào phước lớn, biết người nào nên và không nên cho, để tránh người khác lợi
dụng lòng tốt của mình. Chúng tôi đã trao đổi rất nhiều nhưng chưa thống nhất
với nhau về quan điểm trên. Vậy có nên phân biệt khi bố thí và cúng dường
không?
Đáp:
Biết mở rộng tấm lòng, sẵn sàng sẻ chia một phần những gì mình đang có hay biết
bố thí và cúng dường là một đức tính tốt. Đời sống vốn thừa thãi nhiều thứ
nhưng thiếu thốn và hiếm hoi những sự sẻ chia. Các bạn tuy còn trẻ tuổi nhưng
đã có nhận thức và hành động thiết thực về bố thí và cúng dường, việc ấy thật
đáng trân trọng.
Khi
thực hành bố thí và cúng dường, điều đầu tiên là sự phát tâm, hoàn toàn tự giác
và tự nguyện, ý thức rõ ràng về giá trị và lợi ích tốt đẹp của mình đang làm.
Bố thí và cúng dường đều là tâm nguyện thí xả nhưng có đối tượng khác nhau. Bố
thí là hiến tặng, san sẻ tài vật cho người nghèo khổ, hoạn nạn… Cúng dường là
dâng cúng lễ phẩm lên các bậc cao đức, Tam Bảo. Trên phương diện phân biệt, tất
nhiên phước báu của việc bố thí cho người nghèo khổ không bằng phước báu cúng
dường Tam Bảo. Bởi vì, người nhận phước đức càng cao thì phước báu của người bố
thí, cúng dường càng lớn (Kinh Tứ Thập Nhị Chương). Do đó, nếu “nghĩ rằng làm
phước thì việc nào cũng tốt, phước đức cúng chùa hay bố thí cũng như nhau” thì
chưa chính xác.
Tuy nói thế nhưng không có nghĩa bố thí
cho người nghèo khổ là không quan trọng. Đôi khi, bố thí cho người nghèo, hoạn
nạn để giúp đỡ họ vượt qua khổ nạn trước mắt lại là một việc khẩn thiết, cần
kíp và quan trọng hơn cúng chùa. Dân gian Việt Nam có câu “Dù xây chín bậc phù
đồ/ Không bằng làm phước cứu cho một người” là vì vậy. Do đó, tinh thần bố thí
“từ bi phải có trí tuệ” chính là vận dụng trí tuệ trong việc bố thí để việc bố
thí của mình có lợi ích thiết thực nhất, đem đến hiệu quả nhất cho tha nhân chứ
không phải đem đến cho mình phước báu nhiều nhất. Nếu bố thí mà chỉ nghĩ đến
mình, cầu mong cho mình được thật nhiều phước báu, từ đó khởi tâm phân biệt so
đo, chọn lựa đối tượng bố thí thì chưa xứng hợp với tinh thần bố thí của Phật
giáo.
Chúng
tôi đồng ý với quan niệm bố thí nhưng không để người khác lợi dụng lòng tốt của
mình. Hiện có không ít người lười biếng lao động, họ làm đủ mọi cách để động
lòng người thương cảm và sống ung dung nhờ lợi dụng lòng tốt của người khác.
Với những đối tượng này, hẳn nhiên chúng ta phải cảnh giác. Sự phân biệt, sàng
lọc đối tượng bố thí ở đây là cần thiết vì không tiếp tay cho kẻ xấu, và xa hơn
là vì mục tiêu của người thí xả chỉ mong cho người nhận được lợi ích thiết thực
nhất.
Điều
quan trọng là phát huy tuệ giác cao độ để thực hành bố thí. Khi bố thí với số
lượng tài sản lớn, tất yếu cần có kế hoạch và chương trình hành động cụ thể,
khoa học nhằm đem lại lợi ích lâu dài cho nhiều người. Nhưng khi bố thí nhỏ
nhặt như giúp đỡ một ai đó qua cơn đói khát chẳng hạn thì cần vô tư. Bởi đem
cái “lý trí” phân biệt ra áp dụng vào trường hợp này sẽ dễ đi đến lạnh lùng, vô
cảm, nếu không muốn nói là có thể làm thui chột tâm từ bi.
Như
đã nói ở trên, chúng ta không đánh đồng giữa phước báu bố thí cho người nghèo
khổ và cúng dường Tam Bảo nhưng vấn đề là chúng ta xác định việc nào cần làm
ngay, trong từng hoàn cảnh cụ thể. Bố thí hay cúng dường hoặc song hành cả hai
việc đều tốt, tất cả đều mang tính tuỳ duyên. Do đó, nếu các bạn đi chùa, gặp những
người hành khất rồi tuỳ duyên bố thí, điều ấy rất tốt, nhưng nếu đã có chủ ý
trước lên chùa để cúng dường thì nên cúng dường.
Vấn
đề bố thí và cúng dường trên phương diện phân biệt đều có những mặt tích cực và
giới hạn riêng. Trong Phật giáo còn có một phương thức bố thí và cúng dường vô
phân biệt (Bố thí Ba la mật). Đây mới là đỉnh cao của sự thí xả. Ngay đây, mọi
ranh giới phân biệt bị xoá nhoà chỉ còn lưu lộ tâm đại từ bi tuôn trào gội
nhuần, lợi lạc cho khắp tất cả người bố thí, người nhận và hết thảy chúng sanh.
Tuy
nhiên, bố thí ba la mật, vô phân biệt không phải là chuyện dễ làm. Hầu hết
chúng ta đều thực hành bố thí và cúng dường trong phân biệt. Thí xả là điều
khó, nhưng thí xả để mình và mọi người đều được lợi ích an vui càng khó hơn.
Do
đó, chúng ta cần bố thí theo tinh thần từ bi (ban vui, cứu khổ), nghĩ đến lợi
ích của tha nhân hơn là vì mình. Phát huy từ bi nhưng không để kẻ xấu lợi dụng.
Vận dụng trí tuệ để tìm ra đối tượng bố thí và cúng dường xứng đáng nhưng phải
linh động và hết sức tinh tế để tránh rơi vào cứng nhắc, chấp thủ./.
{—]–{
0 nhận xét:
Đăng nhận xét