PHẬT GIÁO VÀ TRIẾT HỌC
Hỏi: Tôi đọc sách Bát
Nhã Ba La Mật kinh trực chỉ đề cương của Hoà thượng Thích Từ Thông, ở phần cuối
sách có đề mục: Phật giáo là duy vật qua cái nhìn Bát Nhã Ba la mật. Quan điểm
này của tác giả làm tôi rất ngạc nhiên và gây nhiều tranh cãi vì theo thiển ý của
tôi cảm nhận về giáo lý Phật Đà thì Phật giáo siêu việt cả duy tâm lẫn duy vật.
Mong giải bày cho tôi được rõ hơn về vấn đề này!
Đáp: Bát Nhã Ba La Mật kinh trực chỉ đề cương, là
giáo án Trường Cao cấp Phật học (nay là học viện Phật giáo) của Hoà thượng
Thích Từ Thông. Tác giả là một trong những vị tôn túc có thẩm quyền về Đại thừa
của Phật giáo Việt Nam hiện nay. Phật giáo là duy vật qua cái nhìn Bát nhã Ba
la mật là tiêu đề thuộc phần IV của tham luận “Bát nhã Ba la mật, một trong những
hệ tư tưởng giáo lý của Đại thừa Phật giáo Việt Nam”, đọc trong cuộc Hội thảo tại
Viện khoa học Xã hội TP.Hồ Chí Minh, do Viện triết học Việt Nam tổ chức, được
in ở phần phụ lục sách.
Trước hết, chúng ta hãy xác
nhận khái niệm duy vật: “Chủ nghĩa duy vật là lòng tin tưởng tự phát của tất cả
mọi người vào sự tồn tại khách quan của thế giới bên ngoài. Chủ nghĩa duy vật
khẳng định vật chất có trước và tinh thần, tư tưởng có sau, và điều đó có nghĩa
là tính vĩnh viễn, tính vô hạn của nó trong thời gian và không gian. Coi ý thức
là sản phẩm của vật chất, chủ nghĩa duy vật xem ý thức là phản ánh của thế giới
bên ngoài và do đó khẳng định rằng tự nhiên là có thể nhận thức được…” (Từ điển
Triết học,NXB Sự Thật, 1986, tr.139-140); “Duy vật là thuyết chủ trương rằng chỉ
có vật chất là thực tại, tinh thần chỉ là một thứ tác dụng của vật chất” Đào
Duy Anh, Hán Việt từ điển, NXN Minh Tân, 1950- tr.220).
Đứng trên lập trường Duyên
sanh và Y tha khởi, tuệ giác Bát nhã Ba la mật “chiếu kiến” vạn pháp là KHÔNG
(Sunyata), Ngũ uẩn giai không, vô tự tính, vô ngã tính. Bát nhã Ba la mật đã
phân tích và nhận thức thế giới khách quan đến cùng tột và nhận ra rằng mọi hiện
tượng đều do Duyên sanh, vô tự tính, là KHÔNG. Điều này có nghĩa rằng, với Bát
nhã Ba la mật thì bất kỳ một sự vật, hiện tượng nào ra đời cũng do nhiều sự vật,
hiện tượng khác kết hợp mà thành (Duyên sanh). Cái này sở dĩ có, tất yếu phải dựa
vào những cái khác (y tha khởi). Mặt khác, dưới tuệ giác Bát nhã Ba la mật thì
thế giới khách quan luôn vận động, sanh diệt tương tục vô cùng vô tận. Sự vận động
này có tính cách tự nhiên, không do bất kỳ ý chí của một đấng siêu nhiên nào
chi phối, sanh tức diệt mà diệt cũng tức sanh, vì bản chất của thế giới tự
nhiên là Duyên sanh, vô ngã nên chúng liên tục vận động trong tượng hệ “trùng
trùng duyên khởi”. Nếu một nhà duy vật luận hay duy vật biện chứng khi nghiên cứu
Bát nhã Ba la mật thì chắc chắn phải thán phục tuệ giác của Đức Phật về phương
diện nhận thức thế giới. Như vậy, ở phương diện nhận thức thế giới khách quan
có thể xem thuyết duy vật có phần tương hợp với cái nhìn của Bát nhã Ba la mật.
Mặt khác, quan điểm “Phật
giáo là duy vật qua cái nhìn Bát nhã Ba la mật” mà tác giả đưa ra nhận xét
trong tinh thần chủ đạo của tham luận là để khẳng định rằng Phât giáo không phải duy tâm, dù là duy tâm siêu hình,
chủ quan hay khách quan…Điều này thể hiện rõ trong phần XXXI, Vấn đề sắc tâm qua cái nhìn của Bát nhã Ba la mật: “Nhìn
vấn đề SẮC TÂM qua nhận thức của Bát nhã, người ta có thể phê phán Đức Phật,
nghiêng về bên VẬT, Ngài quả là người DUY VẬT thời xưa! Vì Ngài đã đánh đổ mạnh
về ý niệm MÊ TÂM. Các thứ DUY TÂM siêu hình, duy tâm chủ quan, khách quan…hẵn
là không có chỗ đứng trong nền giáo lý Phật”.
Tuệ giác Bát nhã Ba la mật
chiếu kiến Ngũ uẩn giai KHÔNG thì rõ ràng Tâm lẫn Vật đều không còn chỗ đứng
trong tuệ giác ấy. Với Bát nhã Ba la mật thì Phật giáo lại càng xa lạ với duy vật
theo các khái niệm về duy vật như đã nêu. Tuy nhiên, cứ theo cách luận giải của
tác giả tham luận khi so sánh về sự phủ định Ngũ uẩn gia không thì “phần TÂM bị
phủ định đến ba lần rưỡi, còn phần VẬT chỉ phủ định có một phần rưỡi”, do đó, nếu
gắng gượng nói duy vật nhiều hơn duy tâm. Theo chúng tôi, quan điểm Phật giáo
là duy vật qua cái nhìn Bát nhã Ba la mật” của tác giả chỉ là một phương tiện
trong vô vàn phương tiện nhằm đối trị. Bởi dưới tuệ giác Bát nhã Ba la mật thì
vạn pháp chỉ còn thực tướng vô tướng, là KHÔNG./.
Trích Phật pháp Bách vấn tập II.
{—]–{
0 nhận xét:
Đăng nhận xét