HỮU TÌNH VÀ VÔ TÌNH ĐỀU THÀNH PHẬT
Hỏi:
Tôi xuất gia đã lâu nhưng vì ở quê nên không có điều kiện để học hỏi, nghiên cứu
nhiều, hàng ngày chỉ trì tụng theo kinh điển mà thôi. Vừa qua, nhân lễ trai
tăng, trong lời phục nguyện có câu “Tình dữ vô tình đều trọn thành Phật đạo”.
Sau đó, trong bữa ăn có vị thầy nói câu này không đúng và lấy cọng rau đưa lên
nói “vô tình” này làm sao mà nguyện thành Phật đạo Tôi vì ít học nên nghe vậy rất
hoang mang, xin giải thích cho tôi rõ.
Đáp: Tình dữ vô tình đều
trọn thành Phật đạo là tinh thần của kinh Hoa Nghiêm “Tình dữ vô tình đồng viên
chủng trí”. Chúng sanh có nghĩa là do nhiều nhân tố hợp lại (chúng) mà sanh ra
(sanh) gồm tình và vô tình. Tình là hữu tình chúng sanh, tức là những loài có
tình thức. Vô tình là vô tình chúng sanh, tức những sinh vật và các sự vật hiện
tượng. Như vậy, chúng sanh bao hàm ý nghĩa không chỉ các loài hữu tình trong
tam giới, lục đạo mà cả thiên nhiên, đất đá, cỏ cây… Mặt khác, Phật là bậc Giác
ngộ nhưng còn có hàm ý là Phật tánh, Giác tánh, Bản giác, Bản thể và Chân như.
Và dĩ nhiên, lời nguyện “Tình dữ vô tình đều trọn thành Phật đạo” nên được nhận
thức về phương diện lý hơn là sự.
Trước hết, vạn
sự vạn vật trong pháp giới tuy muôn hình vạn trạng, vô vàn sai biệt nhưng đều
cùng một thể (vạn pháp đồng nhất thể). Hiện tượng vốn đa thù nhưng bản thể là một,
duy nhất. Do đó, chúng ta và chúng sanh đồng nhất thể, hữu tình và vô tình đồng
nhất thể. Vì cùng một thể nên sự thật của các pháp vốn “không sinh không diệt,
không thường, không đoạn, không một không khác và không đến không đi”. (Bát bất-
Trung luận) hay “không sinh không diệt, không sạch không dơ, không tăng không
giảm” (Bát Nhã tâm kinh).
Thứ đến, tất
cả loài hữu tình đều có Phật tánh (thể tánh thanh tịnh sáng suốt) và hết thảy mọi
sự vật vô tình đều có Pháp tánh (thể tánh bình đẳng của vạn pháp - Không tánh,
Duyên khởi tánh). Mà Phật tánh và Pháp tánh vốn bất nhị nên hữu tình và vô tình
đều “đồng viên chủng trí”. Cũng chính vì thế mà tất cả chúng sanh đều có Phật
tánh và đều có thể thành Phật (Kinh Pháp Hoa).
Mặt khác, do
nghiệp lực và chấp trước sâu dày nên con người nhận thức thế giới luôn ở dạng
nhị nguyên, đối đãi. Nhận thức của chúng ta luôn là các cặp phạm trù tánh tướng,
có không, đúng sai, phải trái…Vì phân biệt, chấp trước nên có Phật và chúng
sanh, có hữu tình và vô tình. Trong khi sự thật của pháp giới là bình đẳng
“Tâm, Phật và chúng sanh tam vô sai biệt” (Kinh Hoa Nghiêm).
Thiền sư Thiền
Lão (thời Lý) khi hỏi về sự tu tập hàng ngày nói: “Trúc biếc hoa vàng đâu cảnh
khác/ Trăng trong mây trắng hiện toàn chân” (Thuý trúc hoàng hoa phi ngoại cảnh/
Bạch vân minh nguyệt lộ toàn chân – Thiền uyển tập anh). Khi đã phá trừ vô
minh, thành tựu tuệ giác thì Chân như hiện khắp. Tất cả mọi sự vật hiện tượng
bình thường quanh ta đều là Pháp thân. Nói cách khác, người giác ngộ rồi thì
nhìn đâu cũng là diệu hữu (chân không – diệu hữu), thấy cảnh nào cùng là Phật đạo.
Trí Bát nhã, Tâm giác ngộ hay Diệu tâm đưa đến một nhãn quan mới, siêu việt:
“Khi Diệu tâm chơn như phóng xuất, Phật tánh của hữu tình và Pháp tánh của vô
tình đều ở trong trạng thái nhất như, đều là Diệu tâm, đều trong tự tánh bản hữu;
cho nên nói Tình dữ vô tình tề thành Phật đạo” (Thích Thông Huệ, Kinh Viên Giác
luận giảng).
Luận giải của
Thiền sư Thích Thanh Từ dưới đây có thể xem như một chuẩn mực để tham chiếu về
vấn đề trên: Trong bài hồi hướng có câu
“Tình dữ vô tình đồng thành Phật đạo”, Tăng Ni và Phật tử thường đem câu
này hỏi tôi: Tình là chúng hữu tình như người, trời, súc vật còn vô tình là
loài vô tri như cây, đá. Nguyện cho loài hữu tình thành Phật thì có lý, còn
loài vô tình làm sao thành Phật ? Như
Tăng Ni, Phật tử là loài hữu tình tu thì có ngày thành Phật, chứ cục đá, cục sỏi
làm sao tu để thành Phật, mà nguyện “Tình dữ vô tình tề thành Phật đạo”? Vấn đề
này nếu nghiên cứu trên lý thuyết thì thấy rắc rối, còn nếu thực hành thì chẳng
có gì rắc rối cả. Ví dụ người bị mờ mắt nhìn thấy cái gì cũng mờ mờ, người sáng
mắt nhìn thấy cái gì cũng sáng rõ ràng. Cũng vậy, khi chúng ta mê thì nhìn mọi
sự vật chúng quanh đều mê. Khi chúng ta ngộ thấy người và vật đều ngộ, tức là hữu
tình và vô tình đều ở trong cái thấy giác ngộ của chúng ta. Hoặc nói chúng ta
giác ngộ thấy tất cả đều là Phật đạo, thấy người súc vật (hữu tình), thấy cây cỏ,
thấy đá sỏi (vô tình), thấy tất cả đều là Phật đạo, nên nói hữu tình vô tình tề
thành Phật đạo, chớ không phải chúng ta tu thành Phật rồi cây cỏ đá sỏi cũng
thành Phật theo. Do mê nên thấy tất cả đều mê, do giác nên thấy tất cả đều
giác, gọi là đều thành Phật đạo. Hiểu như thế mới thông suốt, bằng không thì thất
kẹt thấy rắc rối (Tuệ Trung Thượng Sĩ ngữ lục giảng giải - Nxb TP.HCM, 1997, tr
166)./.
(Trích Phật pháp Bách vấn tập III)
{—]–{
0 nhận xét:
Đăng nhận xét