NGỤY BIỆN
Soctrates một triết gia người Hy Lạp,
được mệnh danh là bậc thầy về lý luận, truy vấn. Một hôm ông được các đệ tử đặt
câu hỏi:
- Thưa thầy, thầy có thể lấy ví dụ để
nói rõ ngụy biện là gì ?
- Soctrates suy nghĩ một lúc rồi hỏi lại:
Giả sử có hai người, một người sạch sẽ tươm tất, còn người kia bẩn thỉu, xuề
xòa. Nếu mời hai người này đi tắm, các em thử nghĩ xem, hai người họ ai sẽ đi tắm
trước?
- Một đệ tử lớn tiếng nói: Tất nhiên là người bẩn thỉu rồi.
- Soctrates phản bác nói: Sai rồi, là người sạch sẽ. Bởi người sạch
sẽ kia đã có thói quen thích tắm gội, còn người bẩn thỉu lại cho rằng không cần
phải tắm.
- Nói rồi ông hỏi lại nữa: Hãy nghĩ thử đi, rốt
cuộc ai đi tắm trước?
- Hai đệ tử đồng thanh nói: Là người sạch sẽ.
- Soctrates lại phản bác nói: Không đúng - là người bẩn thỉu. Bởi
vì người bẩn thỉu càng cần phải tắm gội hơn người sạch sẽ. Sau đó Soctrates lại
hỏi thêm lần nữa. Vậy hai người rốt cuộc ai sẽ đi tắm trước ?
- Ba người đệ tử lớn tiếng trả lời như lần thứ nhất, là người bẩn
thỉu.
- Một lần nữa
Soctrates lại nói: Lại sai nữa rồi, dĩ
nhiên là cả hai người đều đi tắm. Bởi người sạch sẽ có thói quen tắm gội, còn
người bẩn thỉu cần phải đi tắm. Thế nào rốt cuộc ai là người đi tắm trước đây?
- Lần nầy bốn đệ tử lưỡng lự trả lời: Thế thì xem ra cả hai người
đều sẽ đi tắm.
- Soctrates giải thích: Không đúng, cả hai đều sẽ không tắm. Bởi
vì người bẩn thỉu không có thói quen tắm gội, còn người sạch sẽ thì vẫn không cần
phải tắm. Lần nầy đệ tử nhôn nhao nói:
-
Mỗi lần thầy nói đều khác nhau, nhưng lại đều đúng, chúng tôi rốt cuộc hiểu như
thế nào đây?
-
Soctrates nói: Đúng vậy, về hình thức là dùng thủ đoạn suy luận chính xác thực
tế là trái với quy luật khách quan. Đưa ra kết luận nghe thấy đúng đấy, nhưng lại
sai, đấy chính là ngụy biện.
- Các đệ tử lại đặt câu hỏi: Thưa thầy, ngụy
biện có phải là cố ý luận chứng cho lý lẽ sai nào đó và sai lầm khách quan
trong đó không thật dễ phát hiện. Vậy làm sao để mình thấy sai lầm khách quan
trong ngụy biện đó?
-
Soctrates suy nghĩ một lúc rồi nói: Có hai người cùng nhau chui vào sửa ống
khói, khi họ chui từ ống khói ra, một người thì rất sạch sẽ, còn một người thì
muội than nhem nhuốc khắp người. Tôi hỏi ai sẽ đi tắm trước đây?
-
Tất cả đệ tử ngập ngừng trả lời: Đương nhiên là người bị lấm bẩn khắp người sẽ
đi tắm trước.
-
Soctrates nói: Thật vậy ư? Các người hãy chú ý, người sạch sẽ thấy người kia lấm
bẩn khắp cả người anh ta nghĩ rằng, từ ống khói chui ra sẽ rất bẩn, còn người
kia nhìn sang thấy người trước mặt rất sạch sẽ thì lại nghĩ rằng, bản thân mình
cũng rất sạch sẽ. Bây giờ tôi hỏi lại, ai sẽ là người đi tắm trước?
-
Hai đệ tử phấn khích tranh nhau: Ồ, tôi biết rồi, vậy nhất định là người sạch sẽ
chạy đi tắm gội trước.
-
Cuối cùng Soctrates chậm rãi nói: Những câu trả lời đều không đúng: Hai người đều
cùng chui từ trong ống khói ra, làm sao người này sạch sẽ, người kia thì nhem
nhuốc bẩn thỉu được. Đây gọi là trái với quy luật khách quan, dẫn tới sai lầm
khách quan ngụy biện.
- Soctrates nói thêm: Kẻ giỏi nói không bằng người phân tích lắng
nghe. Ngụy biện là nhìn ngoài thì hiệu nghiệm thật, nhưng không bền vững.
Xảo
trá chi bằng hãy sống chân thành muôn nghìn diệu kế, chẳng bằng sống đúng đạo
làm người./.
(FB
- Jim Nguyên)
—]–
0 nhận xét:
Đăng nhận xét