PHẬT TỬ TẠI GIA,
MỖI NGÀY CHỈ CẦN
LÀM ĐÚNG HAI VIỆC
NÀY
Nếu bạn từng nghĩ rằng tu hành là chuyện của những người lên chùa, tụng
kinh, thiền định, thì bạn càng nên lắng nghe tập này. Vì có thể chỉ sau 20 phút
bạn sẽ nhận ra tu không ở đâu xa mà nằm ngay trong từng hơi thở, từng suy nghĩ,
từng việc nhỏ mỗi ngày.
Phật ơi con bận quá, con còn đi làm, con phải cơm áo gạo tiền, con
không có thời gian để tụng kinh, không có tâm trí để thiền định. Con muốn tu
nhưng con không biết bắt đầu từ đâu. Bạn đã từng thầm nghĩ điều đó chưa? Bạn còn
bao việc đời bộn bề, nhìn những người lên chùa, tụng kinh lễ Phật rồi thở dài.
Chắc kiếp này mình không có duyên tu đâu. Đừng buồn,
vì bạn không cô đơn. Rất nhiều người đã từng nghĩ như bạn.
Và có người, đã mang nỗi dằn vặt đó suốt cả đời,
chỉ vì một hiểu lầm rằng tu là phải rời xa cuộc sống. Vậy nếu tôi nói với bạn rằng,
tu hành không phải là chuyện ở núi rừng, không cần lên chùa, không cần bỏ hết
việc đời. Chỉ cần mỗi ngày làm đúng hai việc, đơn giản, nhẹ nhàng, nhưng màu
nhiệm vô cùng là bạn đã bắt đầu bước trên con đường giác ngộ.
Bạn có tin không? Tôi nhớ có lần đi qua vùng quê
miền Trung, tôi gặp một bà cũ đã hơn 80 tuổi. Lưng còng, mắt mờ, không biết chữ,
không biết tụng kinh, không biết ngồi thiền. Nhưng người làng ai cũng quý bà.
Họ gọi bà là Ni Sư không áo cà sa, tôi hỏi: Cụ tu kiểu gì mà ai cũng
thương, cũng nể vậy à? Bà cười, nếp nhăn rạng rỡ như hoa. Tôi không biết tu đâu
chú, mỗi ngày tôi chỉ cố làm hai việc.
Một là, không để bụng ai lâu quá. Hai là, sống sao để tối ngủ không cắn
rứt. Tôi đứng lặng một lúc lâu, tự hỏi.
Có phải đó chính là tu không? Tu mà không cần hình tướng, tu mà chỉ bằng
tâm. Thật ra, điều bà cụ nói lại đúng y như lời Phật dạy. Trong Kinh Tăng Chi Bộ,
Đức Phật có dạy: Này các tì kheo, có hai pháp nếu được tu tập, được làm cho
sung mãn sẽ đưa đến tâm giải thoát, tuệ giải thoát.
Đó là tâm từ và chánh niệm. Đó chính là hai việc
bạn có thể làm ngay hôm nay, tại nhà, không cần rời khỏi cuộc sống. Chỉ cần bạn
làm đúng cách, đều đặn và bằng tâm chân thật.
Với cụ thể, hai việc đó là gì? Làm sao để một người đang bận rộn như bạn,
với công việc con cái, trách nhiệm, vẫn có thể tu hành mỗi ngày, như gieo từng
hạt từ bi, từng hơi thở tĩnh thức giữa đời thường. Chúng ta sẽ cùng nhau khám
phá từ từ, nhẹ nhàng, để bạn không chỉ hiểu, mà còn cảm được, rồi muốn thực
hành. Tu không phải là thay đổi cuộc sống, mà là đổi cách mình sống cuộc đời
này.
Trong đời sống thường ngày, không ít người vẫn tin rằng phải xuống
tóc, phải vào chùa, phải sống đời không vướng bận thì mới gọi là tu. Còn mình,
tội còn, nghiệp còn, sân si còn, thì tu sao nổi? Nhưng Đức Phật chưa từng dạy
như vậy. Ngài chưa bao giờ bảo rằng ai không ở chùa thì không được tu.
Điều Ngài nói là ai biết sửa mình mỗi ngày, người đó đang tu. Tu nghĩa
là gì? Là sửa. Từ tu trong tiếng Hán có nghĩa là sửa, sửa thân, sửa tâm, sửa
tánh.
Chữ tu hành không mang ý nghĩa làm phép mẫu, mà
là hành trình quay vào trong để gọt rữa chính mình. Mỗi khi bạn nhịn một lời
nói gắt gỏng là đang tu khẩu. Mỗi khi bạn thấy một niệm sân nổi lên và bạn biết
dừng lại là đang tu tâm.
Mỗi khi bạn không hại ai, không làm ai buồn, sống ngay thẳng là đang
hành trì giới hạn. Bạn không cần phải mang pháp phục, không cần gõ mõ tụng kinh
suốt, ba giờ liền. Mà chỉ cần ý thức được từng việc bạn làm, với lòng từ và tỉnh
thức, đó đã là tu rồi.
Chiến thắng bản thân là đại công phu nhất. Trong Kinh Pháp Cú, Đức Phật
dạy, dù có chiến thắng ngàn quân ngoài trận, không bằng chiến thắng chính mình,
chiến thắng ấy mới thật vinh quang, không ai có thể đoạt được. Tu Hành, xét cho
cùng, không phải là cuộc trốn chạy khỏi thế gian, mà là sự trở về để nhìn thẳng
chính mình.
Nhìn thấy những yếu mềm trong tâm, nhận diện được
ghen tị, sân giận, ích kỷ, lo toan, và không phán xét, chỉ nhẹ nhàng mà hóa giải
nó. Đó là công phu, đó là đạo tâm, và đó cũng chính là Đạo Phật. Tu tại ra,
hoàn toàn có thể và rất cần thiết.
Người tại ra có thể tu không? Không những được mà còn cần tu hơn ai hết.
Vì người tại ra đang sống giữa cuộc đời, nơi có quá nhiều điều kéo tâm ta đi, bận
rộn, áp lực, cơm áo, mâu thuẫn gia đình, giận hờn, hiểu lầm, chấp trước, vọng
tưởng. Giữa những thứ ấy, nếu ta không tu, tâm ta sẽ loạn, và nếu ta biết tu,
ngay trong đời sống ấy ta sẽ hóa giải được khổ đau và tìm được sự bình an thật
sự.
Vậy tu làm sao? Cụ thể, trong một ngày bận rộn, ta phải làm những gì để
gọi là tu. Đức Phật dạy rất rõ trong nhiều bài kinh rằng chỉ cần giữ được hai
điều, một là tâm từ, hai là chánh niệm thì người tại ra vẫn có thể tu hành viên
mán. Chúng ta sẽ đi vào từng điều thật rõ ràng để bạn không chỉ hiểu mà có thể
thực hành được ngay.
1. Giữ tâm từ, buông xả và không hại. Có một lần một người đệ tử hỏi
Phật: Bạch Thế Tôn con có thể làm gì để tâm mình an, để đời mình bớt khổ, để
không tạo thêm nghiệp? Đức Phật chỉ mỉm cười và nói: Hãy khởi tâm từ và giữ nó
suốt một ngày. Tâm từ là gì? Lòng thương không phân biệt.
Tâm từ, trong tiếng Pali, gọi là metta, nghĩa là lòng thương yêu vô điều
kiện, không phân biệt, không cầu lời. Là khi ta nhìn người khác, dù là người
thương hay người ghét, mà không có ý muốn hại họ, mà ngược lại thầm mong họ được
an, được vui, được bình yên. Đó chính là nền tảng của mọi giới luật, mọi thiền
định, mọi trí tuệ.
Không có tâm từ thì tu gì cũng chỉ là hình thức. Tại ra, cách giữ tâm
từ rất đơn giản. Bạn không cần phải ngồi thiền hàng giờ để có tâm từ.
Bạn chỉ cần bắt đầu từ những việc rất nhỏ. Buổi sáng, thay vì cau có,
bạn mỉm cười với người thân. Khi ra đường, bạn không chen lấn, không nổi cáu
khi ai đó tạt đầu xe.
Khi ai đó vô tình nói lời khó nghe, bạn không phản ứng bằng giận dữ mà
biết thở, rồi buông. Bạn nói một lời tử tế với người giúp việc, người giao
hàng, con cái, cha mẹ. Bạn tha thứ cho một chuyện cũ vì giữ mãi trong lòng chỉ
làm mình mệt thêm.
Mỗi lần bạn làm vậy là bạn đang giữ tâm từ và tâm bạn sẽ nhẹ ra từng
chút một. Có một người đàn ông trung niên ngày nào cũng cãi nhau với vợ. Ông rất
nóng tính hay quát nạt và nghĩ rằng mình đang sống đúng.
Cho đến một ngày, ông tình cờ nghe một vị sư nói tu không bắt đầu bằng
việc lên chùa mà bằng cách nói nhỏ lại một chút, thương người bên cạnh nhiều
hơn một chút. Hôm đó, ông về không còn la con nữa, chỉ ngồi im, rót ly nước cho
vợ. Một việc nhỏ, nhưng vợ ông bật khóc.
Chỉ một lần giữ tâm từ đã mở ra cánh cửa chữa lành cho cả gia đình. Tâm
từ không cần làm gì to tát, chỉ cần không làm điều gì tổn thương. Giữ tâm từ
đôi khi không phải là làm thêm cái gì đó mà là dừng lại trước khi ta sắp làm điều
sai.
Sắp chửi. Dừng. Sắp trách móc. Dừng.
Sắp hận thù, ghen ghét, nói xấu. Dừng.
Dừng lại là giữ được tâm buông xuống, là giữ được đời. Tâm từ cũng là
tự thương mình. Bạn biết không? Người ta hay tưởng tâm từ là thương người,
nhưng thật ra nó bắt đầu từ việc thương chính mình.
Mình không sân si, mình sẽ sống nhẹ hơn. Mình không giữ thù. Lòng mình
sẽ rộng hơn.
Mình không đáp trả. Tâm mình sẽ an hơn. Cho nên mỗi khi bạn thắp lên
ngọn lửa tâm từ, bạn sưởi ấm chính mình trước tiên.
Lời Phật dạy về tâm từ Trong Kinh Từ Bi Mẹ Tha Sân, Đức Phật dạy: Mong cho tất cả chúng sinh dù yếu
hay mạnh, lớn hay nhỏ, gần hay xa, đều được an vui. Không nói, chỉ người thân,
không nói chỉ người tốt là tất cả không phân biệt. Tâm từ khi được gieo mỗi
ngày là hạt giống giúp chúng ta giải thoát khỏi sân hận, oán thù và đau khổ.
Giữ được tâm từ, ta đã không gây thêm tổn thương cho đời. Nhưng để
không gây tổn thương cho chính mình, ta cần thêm một điều nữa. Chánh niệm.
Vì nếu không có chánh niệm ta sẽ không thấy mình đang mất tâm từ. Và
đôi khi ta làm tổn thương người khác mà cứ tưởng mình đang đúng. Vậy, chánh niệm
là gì? Và người ta có thể thực hành nó mỗi ngày thế nào?
2. Giữ tâm chánh niệm, nhận diện mọi hành động, ý nghĩ. Nếu tâm từ là
ngọn lửa ấm xua tan sân hận, thì chánh niệm chính là ánh sáng, giúp ta thấy rõ
mình đang làm gì. Chánh niệm là gì? Biết rõ mình đang làm gì.
Chánh niệm Pali Sati là sự tỉnh thức, sự nhận biết rõ ràng trong từng
khoảnh khắc hiện tại. Nghĩa là khi ta đi, ta biết mình đang đi. Khi ta ăn, ta
biết mình đang ăn. Không nghĩ chuyện khác. Khi ta tức giận, ta biết mình đang tức
giận.
Nghe có vẻ đơn giản, nhưng bạn thử hỏi chính mình. Bao lâu rồi bạn rửa
bát mà tâm vẫn nghĩ chuyện ngày mai? Bao lần bạn cãi nhau xong mới thấy mình đã
nói lời gây tổn thương? Bao lúc bạn ăn mà không hề cảm nhận mùi vị thức ăn?
Chúng ta sống như một chiếc máy chạy tự động. Không nhận biết, không dừng lại,
không thấy rõ.
Và chính vì thế ta thường tạo nghiệp mà không hề hay biết. Vì sao phải
giữ chánh niệm? Vì không nhận biết, ta rất dễ tạo nghiệp. Đức Phật từng dạy,
không có chánh niệm, tâm sẽ bị dắt đi bởi tham, sân, si.
Chánh niệm là con đường duy nhất đưa đến sự an ổn, giải thoát. Người
không có chánh niệm, rất dễ nổi giận rồi ân hận. Dễ ghen tỉ, sân hận mà không
kiểm soát.
Dễ nói những lời làm đau người khác dù không cố ý. Dễ cuốn theo phiền
não, lo âu, vọng tường. Còn người có chánh niệm, họ có thể nhìn rõ cơn giận vừa
khởi lên. Và dừng lại, họ không để một lỗi nhỏ trong lòng người thân biến thành
cuộc chiến dài cả đời.
Họ sống có mặt cho hiện tại. Và vì thế, sống trọn vẹn, từng phút giầy.
Một chị bạn tôi là mẹ đơn thân nuôi hai đứa con nhỏ.
Áp lực công việc, tài chính khiến chị rất dễ cáu gắt. Chị nói, tôi
ngày nào cũng la con, xong rồi lại thấy tội, nhưng không biết cách dừng. Cho đến
khi chị nghe được một bài giảng Pháp, chị dạy cách thở chánh niệm.
Chị thử. Mỗi sáng, năm phút ngồi yên. Mỗi khi sắp la con, chị tập thở
và nói thầm trong đầu.
Con cũng chỉ là đứa trẻ. Chỉ thế thôi. Mà sau ba tháng, chị nói, tôi vẫn
là tôi, nhưng không còn là mẹ quát tháo nữa.
Chánh niệm không làm bạn thành người khác. Nó chỉ giúp bạn sống như
chính bạn, nhưng sâu sắc hơn, hiền lành hơn, tỉnh thức hơn. Chánh niệm rất dễ
thực hành nếu bạn biết cách.
Bạn không cần một cái chuông, một chiếc tọa cụ hay một thời gian biểu
như thiền viện. Bạn chỉ cần trở về hiện tại, trong từng việc nhỏ. Khi đang rửa
bát, hãy biết mình đang rửa bát, cảm nhận nước ấm, cảm nhận xà phòng trôi qua
tay.
Khi đang đi bộ, biết mình đang bước từng bước. Khi đang ăn, đừng xem
điện thoại, đừng suy nghĩ chuyện khác. Ăn với sự biết ơn.
Ngay cả lúc buồn, cũng đừng đè nén. Chỉ cần biết mình đang buồn, cơn
buồn sẽ nhẹ đi một nửa. Vì khi bạn nhận diện cảm xúc, bạn không còn bị nó thao
túng nữa.
Trong tứ niệm xứ, Đức Phật dạy: Hãy quán thân trên thân, thọ trên thọ,
tâm trên tâm, pháp trên pháp với chánh niệm và tỉnh giác. Nghĩa là, nhận biết
thân mình đang làm gì, cảm nhận cảm xúc đang khởi lên. Quán sát ý nghĩ đang vận
hành.
Thấy rõ bản chất các pháp đều sinh diệt, vô thường. Chánh niệm là chiếc
đèn pin giúp ta thấy rõ tâm mình, và khi ta thấy rõ ta sẽ không còn bị kéo đi bởi
vô minh nữa. Một người giữ được tâm từ sẽ không làm hại ai.
Một người giữ được chánh niệm sẽ không làm hại chính mình. Và nếu mỗi
ngày bạn chỉ cần giữ được hai điều này tâm luôn hướng thiện, và tâm luôn tỉnh
thức. Bạn đã là một hành giả chân chánh, giữa đời sống rất đổi đời thường.
Không cần đợi đến khi già, không cần đợi khi rảnh. Ngay bây giờ, hôm
nay, bạn có thể bắt đầu. Trong suốt chiều dài hơn 2.500 năm Phật Pháp đã có biết
bao kinh sách, bao pháp môn, bao pháp hành được truyền dạy.
Thế nhưng, khi gom lại tất cả tinh hoa giáo lý ấy, Đức Phật đã nhiều lần
tóm gọn bằng hai chữ. Từ và Tịnh. Từ là tâm từ, Tịnh là chánh niệm.
Và chỉ hai điều này, nếu thực hành đúng, thực hành đủ, đã là nền tảng
vững chắc để chuyển hóa tâm, chuyển hóa nghiệp và mở cánh cửa giải thoát. Tâm từ
là căn gốc của mọi hẹn lành. Bạn thử nghĩ xem, tất cả mọi nghiệp xấu của đời
người đều khởi lên từ đâu? Từ một cái tâm sân hận, ganh tỉ, ít kỳ, chấp ngã.
Nhưng nếu bạn có tâm từ, bạn sẽ không khởi sân vì bạn thương người.
Không khởi tham vì bạn biết đủ. Không khởi si vì bạn biết lắng nghe.
Buông bỏ. Tâm từ là gốc rễ. Khi gốc tốt, quả sẽ tốt.
Không cần làm nhiều điều phức tạp, chỉ cần giữ tâm thiện, không gây hại,
đã là đại phước. Chánh niệm là con dao mổ tâm. Tâm từ là đất lành.
Chánh niệm là ánh sáng để nhận diện rõ mọi thứ đang lớn lên trong mảnh
đất đó. Nếu không có chánh niệm, bạn sẽ gieo hạt xấu mà không hay, nuôi lớn hận
thù mà tưởng là yêu thương, tạo nghiệp mà cứ tưởng là đang đúng lý. Chánh niệm
giúp bạn dừng đúng lúc, nhìn rõ bản ngã, thấy thật về vô thường, từ đó bớt chấp,
bớt đau.
Chánh niệm là chiếc gương giúp bạn soi lại mình. Phật dạy gì về công đức
của tâm từ và chánh niệm? Trong Kinh Tăng Tri Bộ, Đức Phật dạy, ai tu tập tâm từ
trong giây lát, người ấy cũng đã tạo phước lớn hơn cúng dường. Chánh niệm là đạo
lộ duy nhất đưa đến thanh tịnh cho chúng sanh, vượt thoát khỏi sầu bi, thành tựu
tránh trí, chứng ngộ niết bàn.
Nghĩa là, ngay cả một giây khởi tâm từ, một khoảnh khắc tỉnh thức, đều
mang công đức to lớn vô cùng. Chúng ta không cần tìm xa những pháp tu vi diệu,
chỉ cần quay về với điều căn bản nhất, và làm cho nó sâu sắc nhất, so sánh giữa
làm nhiều và thấm sâu. Có người tụng kinh cả trăm lần, nhưng tâm vẫn phiền não.
Có người ăn chay trường, nhưng ra đường vẫn nổi
nóng. Đó là vì, tâm chưa được tưới bằng lòng từ, tâm chưa được chiếu sáng bằng chánh
niệm. Ngược lại, có người không tụng nhiều kinh, nhưng mỗi ngày, biết thương
người, không nói lời ác, biết quan sát chính mình, sửa từng lỗi nhỏ, biết nhận
lỗi, biết cười nhẹ, biết thở sâu.
Người đó đang tu thật sự. Chỉ cần hai điều là vì đủ
trọn vẹn. Không phải vì chỉ làm được hai điều, mà là vì hai điều đó bao trùm tất
cả.
Có tâm từ tự động tránh ác, có chánh niệm tự động
làm lành. Hai điều đó dẫn đến thanh lọc tâm chuyển nghiệp và an lạc ngay hiện tại.
Tâm mà chuyển thì nghiệp chuyển, nghiệp mà chuyển thì đời sẽ nhẹ như mây.
Bạn nghĩ xem, nếu hôm nay bạn tha thứ một lỗi lầm
cũ, bạn thấy lòng nhẹ không? Nếu sáng nay bạn ngồi im ba phút thở, bạn có thấy
đầu óc bớt loạn không? Nếu tối nay bạn biết ơn cuộc sống thay vì than phiền, bạn
có thấy ngủ ngon hơn không? Đó chính là quả ngọt của tâm từ và chánh niệm.
Không lý thuyết, không triết học, chỉ là trải nghiệm và cảm nhận. Vậy là bạn đã
biết, tu không cần làm quá nhiều, chỉ cần làm đúng hai việc mỗi ngày, làm bằng
cả trái tim, bằng sự thật tâm.
Có những người đã làm điều đó và cách họ bình an sống
giữa đời rất độc. Chúng ta cùng đi tiếp đến phần cuối, chặng đường về nhà, khép
lại bằng niềm tin và cảm hứng hành trí. Bạn có nhớ bà cụ ở đầu câu chuyện chứ?
Bà không tụng kinh, không biết chữ, không ngồi thiền, không rời khỏi làng nhỏ
suốt 80 năm cuộc đời.
Nhưng bà giữ được tâm không oán thủ, lời không cay
độc, tâm niệm luôn hướng về điều thiện. Và người làng gọi bà là Ni Sư không áo
cà sa. Tu hành không phải đi đâu cả, chỉ là về lại chính mình.
Nhiều người nghĩ tu là một hành trình dài, một
chuyến đi xa, một thử thách lớn. Nhưng thật ra tu là chặng đường về nhà, về lại
bên trong mình, nhận diện rõ những gì đang diễn ra và chọn sống với điều thiện,
điều sáng, điều lành. Bạn không cần bỏ hết việc đời, chỉ cần bớt chút sân si, bớt
chút hơn thua, bớt chút chấp ngã là đã đi từng bước vững chắc trên con đường tỉnh
thức.
Hôm nay bạn có thể bắt đầu chỉ từ một hơi thở. Bạn
không cần đợi rảnh rỗi mới tu, không cần chờ tuổi già, con cái lớn, công việc ổn
định. Bạn có thể bắt đầu ngay bây giờ.
Hãy hít một hơi sâu và biết mình đang thở. Hãy
buông một phiền muộn và biết mình đang nhẹ đi. Hãy tha thứ một chuyện cũ và thấy
lòng rộng hơn một chút.
Đó là tu, là thật tu. Bạn xứng đáng được bình an,
chỉ cần biết đường về. Nếu đời bạn từng nhiều đau khổ, tổn thương, dông bão,
hãy tin. Chỉ cần bạn giữ được tâm từ và trở về với chánh niệm, thì dù ngoài kia
thế giới có quay cuồng, trong bạn vẫn có một nơi bình yên như chánh điện. Bạn xứng
đáng được an lạc. Không vì bạn làm được điều gì vĩ đại, mà chỉ vì bạn đã quay lại
và bắt đầu tu tập từ chính nơi mình đang sống.
Tu không phải là rời khỏi cuộc đời, tu là sống đời
này bằng một tâm hồn đã được rửa sạch. Chỉ cần mỗi ngày giữ một chút tâm từ, mỗi
giờ có một chút chánh niệm, là bạn đã đang đi trên con đường Phật mà không cần
rời khỏi mái nhà mình.
{—]–{
0 nhận xét:
Đăng nhận xét