NIỆM PHẬT VÀ HÀNH THIỀN TRONG
ĐỜI SỐNG XÃ HỘI HIỆN ĐẠI
1/ Đặc điểm của đời sống
và tính khả dụng Thiền Tịnh song tu.
Thiền hay Tịnh là pháp tu thực tế đối
với con người trong mọi thời đại. Nếu tu Thiền mà có sự hướng dẫn của các bậc
thầy có tri thức và kinh nghiệm tâm linh thì rất mau thành tựu giải thoát. Nếu
tu tịnh mà y theo theo pháp niệm Phật, đầy đủ Tín, Nguyện, Hạnh thì được vãng
sanh. Vấn đề ở đây là tuỳ theo cơ duyên mà thực hành tu tập. Theo kinh luận
trình bày, nếu người tu Thiền chưa thấy lãnh hội mà chân thành phát nguyện vãng
sanh cũng được thành tựu. Nếu người tu Tịnh niệm Phật đắc tam muội cũng có khả năng chứng ngộ thật
tướng.
Nhưng trong thực tiễn, Thiền hay Tịnh
trong quá trình tu tập đều phải tuân thủ nguyên tắc riêng, như một bài toán có
hai phương pháp giải để tìm ra đáp số. Vấn đề là không nên đứng trên lập trường
lý luận của phương pháp này mà so sánh và không chấp nhận lý luận của phương
pháp kia, mà nên xem đáp số sau cùng. Chọn lựa tông là nghĩa đó. Tông tức tông
chỉ, hướng đi. Lập trình thì đương nhiên mang tính riêng biệt, nếu không tuân
thủ nguyên tắc ấy thì các tông không thể
thành lập.
Nay đặt vấn đề kết quả của sự tu tập.
Theo Nguyên thuỷ Phật giáo, Thiền phải trải quan thiền quán, chứng đắc Tứ thiền,
Bát định, sau cùng đắc quả A-la-hán. Nếu chưa chứng đạt kết quả đó, sẽ tuỳ cấp
độ tu chứng các cấp thiền mà được sanh
các cõi Thiền. Tu theo Thiền tông, nếu không chứng ngộ thật tướng thì
cũng được sanh vào các cõi lành để tu tập cho đến chứng ngộ. Theo giáo lý Tịnh
độ, với tư tưởng đới nghiệp vãng sanh đưa đến niềm tin cho mọi người phát tâm
tu niệm Phật.
2/
Thiền Tịnh song tu dưới cách nhìn của
các bậc cao tăng thời hiện đại.
Trước
khi đề cập đến quan niệm các bậc cao tăng hiện đại về pháp môn Thiền Tịnh song
tu, xin đưa ra quan niệm truyền thống của các bậc cao tăng cận đại để xác minh
rõ vấn đề. Thiền sư Duy Tắc trả lời hành giả Tịnh độ như sau: “Hoà thượng Vĩnh
Minh phơi bày tâm can, chủ trương Tịnh độ, mong họ tự cứu bản thân mình. Ngài
chuyên tâm hành trì, giáo hoá kẻ khác, nên lúc lâm chung biết trước giờ mất, lại
có muôn ngàn điềm lành ứng hiện, toàn thân thành xá lợi. Đâu chỉ có ngài Vĩnh
Minh, mà những Thiền sư như: Tử Tâm Ngộ
Tân, Chơn Hiết Thanh Liễu, Thiên Y Nghĩa
Hoài, Viên Chiếu Tông Bản, Từ Thọ Hoài
Thâm, Nam Nhạc Tuệ Tư, Tịnh Từ Đại Thông, Thiên Thai Hoài Ngọc, Lương Đạo Trân,
Đường Đạo Xước, Tỷ Lăng Pháp Chân, Cô Tô Thủ Nột, Bắc Giản Giản, Thiên Mục Lễ…. đều là bậc tông
tượng trong Thiền môn, mật tu hiển hoá, xiển dương yếu chỉ Tịnh độ, không hẹn
mà gặp, nào đâu chỉ có ngần ấy vị”.
Hầu
hết các Thiền sư nhập thế giáo hoá chúng sanh thường quan niệm rằng Tịnh độ là
pháp môn rất thực tiễn đối với mọi người trong xã hội. Quan điểm Thiền Tịnh
song tu khẳng định mục đích tối hậu sự tu tập trong Phật giáo chỉ là một, đó là
con đường thoát khỏi khổ đau sanh tử. Từ y cứ theo kinh luận, các Bồ tát Luận
sư như Thế Thân, Vô Trước, Mã Minh, Long Thọ cho đến mười ba vị Tổ sư đều tán
dương và truyền bá giáo lý Tịnh Độ. Tuy rằng các ngài đã liễu đạt Thiền pháp
nhưng xem giáo lý Thiền Tịnh là phương thức truyền đạo mang tính phổ cập. Đặc
biệt trong Thiền môn quy củ của Phật giáo Việt Nam và Trung Hoa trước đây, Thiền
Tịnh mang tính hài hoà. Cụ thể lấy việc niệm Phật tam muội làm cầu nối hai pháp
Thiền Tịnh song tu, trải nghiệm quá trình tu
tập để đạt đến sự chứng ngộ. Cho đến thời cận đại, Hư Vân Thiền sư cũng khai thị
đặc điểm của Thiền giáo và khuyến tu Tịnh độ. Hoà thượng Tuyên Hoá, giảng giải
giáo lý Thiền tông Đại thừa nhưng vẫn nổ lực hoằng dương Tịnh độ. Pháp sư Thánh
Nghiệm, một cao tăng hiện đại, trước mọi quan niệm về Thiền Tịnh song tu
đã phân tích và khẳng định đây là sự vận dụng khéo léo của
chư Tổ sư, là phương pháp tu tập phù hợp với tinh thần Phật giáo Đại thừa.
Đại sư Tinh Vân, vị danh tăng đương đại,
chủ trương tu hành với lý tưởng Nhân gian Phật giáo. Ông xem Thiền cũng là nhân
tâm mà tu. Thiền đi vào trong mọi lãnh vực đời sống sinh hoạt, nghệ thuật, điều
phục nhân tâm, hướng đến chứng ngộ. Đại sư quan niệm Thiền Tịnh song tu không
có gì chướng ngại, đều phù hợp với thực tiễn tu học của Phật giáo, phù hợp với tư tưởng “Nhân
gian Phật giáo”. Đại sư hoàn toàn phê bình quan niệm rằng người tu Tịnh độ chủ
trương yếm thế, lánh xa hiện thực, hay chủ trương tập trung mang tính cực đoan.
Điều đó phù hợp với điều trong kinh A Di Đà dạy : “Không thể có ít thiện căn
phước đức mà được sanh Tây phương Cực lạc”. Hay trong kinh Quán vô lượng thọ dạy
tu các phước lành để sanh Tịnh độ như: Hiếu dưỡng cha mẹ, với sư trưởng, phát Bồ đề tâm, đọc tụng kinh điển
Đại thừa, khuyến hoá người tu hành…
Điều cần lưu ý là, Tịnh hay Thiền cũng
đều hướng đến nhân tâm mà thiết lập phương tiện tu tập, mục đích là lợi mình, lợi
người, giải thoát sanh tử. Thiền Tịnh vốn không hai, phù hợp với mục đích giác
ngộ giải thoát, là tương ưng với đạo lý Trung đạo Phật giáo. Vì lý do đó, Thiền
Tịnh song tu là phương pháp thực tiễn, phát huy tính nhất quán của giáo lý Phật
giáo, dung hoà tư tưởng của mọi người tu theo Phật giáo.
KẾT LUẬN
Thiền
Tịnh song tu rất phù hợp với mọi căn cơ của chúng sanh trong thời hiện đại.
Hầu
như các Tổ sư thiết lập tông chỉ hành trì đều có phương pháp riêng. Ví dụ trong
một tông môn không thể hôm nay dạy niệm Phật, mai dạy tham thiền hay khán thoại
đầu. Vì thực hành như thế khó đắc thiền định hay nhất tâm, như một thân mà đi
hai thuyền qua sông. Nhưng từ đời Tống
trở về sau, quan niệm Thiền Tịnh song tu được kết hợp qua ý nghĩa niệm
Phật căn bản, gồm có ba điểm chính: Một là ngồi thiền mà chuyên niệm Phật, giúp
tâm an định. Hai là dùng câu niệm Phật để khán thoại đầu. Ba là dung hợp Thiền
Tịnh, tức tu thiền mà nguyện sanh Tịnh độ.
Ở đây nhấn mạnh mục đích hồi quy Tịnh độ. Cho nên Thiền Tịnh song tu là
đứng về tâm mà luận, đứng về mục đích sự
tu hành giải thoát sanh tử mà luận. Trong thời đại ngày nay, Thiền Tịnh là hai
pháp môn khá phổ biến trong các quốc gia Phật giáo Đại thừa mang tinh thần nhập
thế. Thiền Tịnh song tu không có gì tương phản, ngược lại giúp cho vấn đề thực
tiễn hoá tinh thần giải thoát của Phật giáo đối với mọi căn cơ./.
(Trích NSGN số 232-7/2015 - Thích Trí Đức)
0 nhận xét:
Đăng nhận xét