GIỮ CHÁNH NIỆM CÓ KHÓ KHÔNG?
Chánh niệm là sự tỉnh giác, là sự chú tâm đến những gì đang xảy
ra trong giây phút hiện tại, một cách vô tư không phê phán hoặc so sánh. Chánh
niệm là không bị mê đắm bởi những trạng thái tâm tốt và không cố gắng lẩn tránh
những trạng thái tâm không tốt, cũng không đeo bám theo sự dễ chịu hay trốn chạy
cảm giác khó chịu. Chánh niệm nhắc cho chúng ta cần chú tâm đến những hoạt động
đang làm và ghi nhận phản ứng của tâm mình trong thời điểm đó. Trong tu thiền,
bạn đặt sự chú tâm của mình vào một đối tượng nào đó, thiết thân nhất là chọn
hơi thở làm đề mục chú tâm. Chú tâm đơn thuần là đang nhận biết luồng hơi đi
vào cơ thể, luồng hơi đi ra khỏi cơ thể. Thế nhưng chú tâm một cách trọn vẹn
vào đối tượng không hề dễ dàng đối với người mới thực hành, vì tâm ta ưa duyên
theo các ý tưởng khác đi lang bạt kỳ hồ trong thế giới tâm tưởng. Khi tâm bị
trôi giạt khỏi điểm tựa này, thì người tu chánh niệm cần nhắc nhở rằng, tâm của
bạn đang lang thang và những gì bạn cần nên làm vào lúc này là đem tâm của bạn
trở về với đề mục. Chánh niệm, sự chú tâm đơn thuần trên đối tượng và khi không
duy trì được sự chú tâm trên đối tượng thì cũng phải nhận biết tâm đã vắng mặt
và đi rong. Ngay lúc mất chú tâm, hành giả phải kịp thời phát huy chức năng nhắc
nhở rằng chúng ta đang bị mất tập trung vào đối tượng và nhớ chánh niệm tái lập
chính nó. Ngay khi bạn nhận biết mình không còn có sự chú tâm, thì sự chú tâm
trở lại với bạn ngay lập tức.
Tu thiền người ta lấy hơi thở vô ra làm đề mục
chú tâm, còn người tu Tịnh độ lấy câu danh hiệu Phật, Nam mô A Di Đà Phật làm đề
mục chú tâm. Dùng câu danh hiệu Phật trụ tâm vào một nơi dễ hơn theo dõi hơi thở
vô ra, vì thế tu theo Tịnh Độ dễ tu dễ thực hành hơn, mau tịnh tâm hơn, dễ giữ
chánh niệm hơn.
Sự chú tâm trên đối tượng trong quá trình thực hành thiền rất
khó, nhất là người mới bắt đầu. Thứ nhất, việc này khó vì bình thường, con người
quen sống với tâm lăng xăng các mối liên hệ xã hội, lăng xăng với các công việc
thường ngày, nếu không tập luyện, không thể nào có khả năng chú tâm trong suốt
thời gian lâu vào một đối tượng thiền quán. Thứ hai, trong cảnh động, tâm bận rộn
lăng xăng, ta không có cơ hội ngồi “nhìn” tâm mình để thấy nó lăng xăng cỡ nào.
Trong không gian yên tĩnh, trong tư thế ngồi tĩnh lặng, tâm không bị chi phối
vào các hoạt động thô thiển thường ngày, ta mới thấy tâm ta chao đảo, lăng xăng
như một nồi súp đang sôi trên bếp! Chỉ
khi ngồi thiền trong yên lặng, các ý tưởng không mong đợi xô nhau ùa về, khởi
lên bề mặt ý thức. Những ý tưởng qua rồi như những chiếc lá rụng nằm sắp lớp ngổn
ngang trong hồ nước tâm thức, nay có dịp, từng lớp, từng lớp trỗi lên. Các thiền
sư ví cái tâm chưa thuần của chúng ta như con chó con, đi tí là đứng lại ngửi
ngửi, đưa mõ ngửi chỗ này, chạy ngửi đến chỗ kia, không lúc nào yên.
Hiểu được điều này, ta không nản hoặc tự ti khi thấy sự hành thiền (hay niệm Phật) của mình chưa đạt đến kết quả mong muốn. Ta
muốn chú tâm vào hơi thở (câu danh hiệu Phật) tâm cứ mặc tình rong chơi. Dù
mình không hề muốn, nó nghĩ về tương lai vẫn còn mờ mịt xa xôi, rồi nhớ việc
này, hồi tưởng việc kia, ngay cả những việc đã qua từ lâu lắm. Đừng nản lòng,
thối chí, cứ chú tâm vào đối tượng đã chọn (Phật hiệu) để thực hành. Có nghĩa
là giữ làm sao thân đâu tâm đó mà không
hề rời nhau. Lòng kiên nhẫn của ta gặp nhiều thử thách trong giai đoạn khởi đầu
này. Những ai vượt qua khó khăn trong chặn đầu này mới có thể đi tiếp con đường thực tập. Kiên trì là một người bạn
tốt nhất lúc này.
Khi tâm rời đối tượng, cần chánh niệm nhận ngay điều này, kéo
tâm trở về với đối tượng. Cứ kiên trì như thế, trong vòng 30 phút ngồi thực tập
hơi thở (niệm Phật) nếu tâm đi chơi 100 lần, thì phải 100 lần đem tâm về với
hơi thở. Nếu tâm trượt khỏi đối tượng mà lén đi chơi 1.000 lần, thì vẫn phải
1.000 lần nhẹ nhàng đem tâm trở về. Ví như một con trâu chưa thuần thục ra ruộng
cày. Nó không muốn nỗ lực đi theo đường cày mà chướng cứ chạy lên bờ, ta phải
đưa nó về đường cày đang kéo dở. Nó lại chống đối kéo đi nơi khác, ta cứ đưa nó
đi về đường cày đang đi. Vậy đủ biết chú tâm trên đối tượng thiền quán là rất
khó, đòi hởi sự nỗ lực, kiên trì và quyết tâm rất cao từ người thực hành. Đừng ảo
tưởng bắt chân ngồi xuống, thân ta yên là tâm ta theo đó liên yên và có chánh
niệm ngay đâu. Pháp mầu không như vậy mà đây là cả một cuộc hành trình xuyên suốt
thời gian, đòi hỏi ý chí và nghị lực mà không phải ai cũng làm được. Người biết
hành thiền đã ít, người nỗ lực để giữ chánh niệm trong mỗi thời ngồi thiền lại
càng ít hơn, và hiếm hoi nữa, như vài vì sao lác đác trên bầu trời rạng sáng là
người có thể duy trì thời khoá hành thiền chánh niệm hằng ngày trong cuộc sống
của mình./.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét